Posta elektroniko: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
tNo edit summary
1. lerroa:
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelainazko|Correo electrónico}}
[[File:At sign.svg|thumb|A bilduakbildua posta elektroniko guztietan agertzen den ikurra da, RFC 5321 -k batzen ditu arauak.<ref>{{Erreferentzia|izena=John C. Klensin|abizena=<john+smtp@jck.com>|izenburua=Simple Mail Transfer Protocol|hizkuntza=en|url=https://tools.ietf.org/html/rfc5321|aldizkaria=tools.ietf.org|sartze-data=2018-11-27}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Por qué se usa la arroba (@) en las direcciones de email|hizkuntza=es|data=2015-11-01|url=https://computerhoy.com/noticias/internet/que-usa-arroba-direcciones-email-36011|aldizkaria=ComputerHoy|sartze-data=2018-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de la @ (Arroba) - NeoTeo|hizkuntza=es-ES|url=https://www.neoteo.com/historia-de-la-arroba/|aldizkaria=www.neoteo.com|sartze-data=2018-11-27}}</ref>]]
'''Posta elektronikoa''', '''e-mail''' edo '''e-posta''' ([[Ingeles|ingelesez]], ''e-mail'') komunikazio sistema elektronikoen bidez (normalean [[Internet]] bidez) mezuak bidali eta jasotzea ahalbidetzen dituen sare-zerbitzua da. Mezu horiekin batera, [[Fitxategi (informatika)|fitxategiak]] ere atxiki daitezke. Ohiko [[Posta|postarekin]] alderatuz, azkarragoa eta merkeagoa da.
 
Zerbitzu honek erabiltzaileen esku jartzen du mezuak bidali eta jaso ahal izatea komunikabide elektroniko sareei esker,; mezu hauek gutun elektroniko edo posta elektroniko izenak dauzkate. «Posta elektroniko» hitza, ohiko posta oinarri hartuz analogia bidez sorturiko hitza da. Aurreko biak mezuak jaso eta bidaltzeko erabiltzen dira, eta bitarteko postontzia dute biek, [[posta zerbitzari]]<nowiki/>a. ''E-mailak'' ez ditu bakarribakarrik testuak bidali-jasotzen, era guztietako [[Fitxategi (informatika)|fitxategiak,]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Patrick|abizena=Kingsley|izenburua=Father of the email attachment|hizkuntza=en|data=2012-03-26|url=http://www.theguardian.com/technology/2012/mar/26/ather-of-the-email-attachment|aldizkaria=the Guardian|sartze-data=2018-11-27}}</ref> nahiz eta batzuetan mugak egon daitezke erantzitako fitxategiekin.<ref>{{Cite web|url=https://archive.fo/20180515232501/https://support.office.com/es-es/article/Enviar-archivos-grandes-con-Outlook-8C698842-B462-4A4C-8D53-5C5DD04F77EF|izenburua=Enviar archivos grandes con Outlook|sartze-data=2018ko Azaroaren 26a|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Enviar archivos adjuntos con tu mensaje de Gmail - Ordenador - Ayuda de Gmail|hizkuntza=es|url=https://support.google.com/mail/answer/6584?co=GENIE.Platform=Desktop&hl=es|aldizkaria=support.google.com|sartze-data=2018-11-26}}</ref>
 
 
 
 
Posta elektroniko sistemak, birbidali eta biltze sisteman oinarritzen dira, beraz, ez da nahitaezkoa sistemaren bi muturrak aldi bereak konektaturik egotea. Horretarako, posta zerbitzaria erabiltzen da, erdiko eginkizunak trebatu ditzan behin behineko mezu biltegi bihurtzen da, ondoren, mezuak dagokien helbidera heltzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dave Crocker|abizena=<dcrocker@bbiw.net>|izenburua=Internet Mail Architecture|hizkuntza=en|url=https://tools.ietf.org/html/rfc5598#page-4|aldizkaria=tools.ietf.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref> Interneten mota hauetako hamaika posta zerbitzari aurkitu daitezke, batzuk askeak dira eta beste batzuk ordea ordainpeko zerbitzuak dira, batzuk enpresa pribatuen esku daudelak
 
 
Posta elektroniko sistemak, birbidali eta biltze sisteman oinarritzen dira, beraz, ez da nahitaezkoa sistemaren bi muturrak aldi bereakberean konektaturik egotea. Horretarako, posta zerbitzaria erabiltzen da, erdiko eginkizunak trebatu ditzan behin behineko mezu biltegi bihurtzen da, ondoren, mezuak dagokien helbidera heltzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dave Crocker|abizena=<dcrocker@bbiw.net>|izenburua=Internet Mail Architecture|hizkuntza=en|url=https://tools.ietf.org/html/rfc5598#page-4|aldizkaria=tools.ietf.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref> Interneten mota hauetako hamaika posta zerbitzari aurkitu daitezke, batzuk askeak dira eta beste batzuk ordea ordainpeko zerbitzuak dira, batzuk enpresa pribatuen esku daudelakdaudenak
 
== Posta elektronikoaren jatorria ==
E-mailaren sorrera [[Internet]]<nowiki/>arena baino antzinakoa da. Lehen aurrekaria 1962an daukagu [[Massachusetts Institute of Technology|Massachusettsko Teknologia institutuak]] lehenengo aldiz ordenagailu bat erosi zuenean, [[IBM PC|IBM 7090]] [[Ordenagailu|ordenagailua]] erabiltzaile askoren artenaartean partekatzen zuten (1963an [[IBM PC|IBM]] 7094 ordenagailuarekin berritu zuten aurrekoa). Sistema hauei esker, erabiltzaileek urrutiko terminalak erabiliz saioa hasi zitzaketen eta era honetan informazioa diskoan gorde ahal zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The IBM 7094 and CTSS|hizkuntza=en|url=https://www.multicians.org/thvv/7094.html|aldizkaria=www.multicians.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref>
 
 
 
Gaur egun mezu bezala onartzen dugun e-maila lehen aldiz 1971n bidali egin zuten data sare baten bidez. Mezu honek soilik «QWERTYUIOP» zerukanzeukan testuan, [[ARPANET]] sariaren bodezbidez bidali egin zuten , nahiz eta esan beharra dago bi aparatuak bata bestearen ondoan zeudela. [[Ray Tomlinson]] izan zen sare bidezko mezuak bidaltzearen ideiaren jabea, berak [[CYPNET]] proba protokoloa erabili zuen sare bidez mezuak bidaltzeko bi aparaturen artean, une horretara arte ordenagailu berdina erabiltzen zuten erabiltzaileak soilik komunikatu ahal ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Ray Tomlinson Invented Internet-Based Email|url=https://www.thoughtco.com/history-of-email-and-ray-tomlinson-1991609|aldizkaria=ThoughtCo|sartze-data=2018-11-26}}</ref>
 
Tomlisonek berak erantsi zuen [[a bildu]]<nowiki/>aren (@) erabilera erabiltzailearen eta norakoaren erabiltzailearen kontuari dagokion ordenagailuaren arteko banaketa islatzeko. Ikur hau hautatu egin zuten ingelesez «at» irakurtzen delako, beraz «non» zegoen norakoaren erabiltzailearen kontua irakurri zitekeen.
20 ⟶ 25 lerroa:
 
== Helbide elektronikoak ==
Mezuak bidali edo jaso ahal izateko, beharrezkoa da posta kontu bat izatea. Aipatutako kontua, postontzi birtual bat da, helbide elektroniko batekin identifikatuta dagoena. Honek, «Julen.Agirre@adibide.com» formakoa izan behar du, lehenengo tokiko zatia izan behar du eta bigarren zatian [[Interneteko domeinu|domeinua]] identifikatu behar da.
 
Hamaika forma desberdin daude posta elektroniko kontu bat egiteko.
 
* Enpresek eta administrazioek eskaini egiten dituztedituzten posta korporatiboak dira hauek, eta beraien langileentzat eskaintzen dituzte.
* Ikasketa lekuek, bereziki unibertsitateakunibertsitateek, gauza berdina egiten dute ikasle eta langileekin.
*Etxeko eremuan, Erailtzaileak Internetaz hornitzen dituzten enpresek, normalean, kontu bat edo pare bat ematen dituzte.
*Badaude ere posta zerbitzua diru kopuru baten truke ezartzen dutenak
*AskenikAzkenik, posible da doanik posta elektroniko kontu bat lortzea, adibidez, [[Gmail]], [[Yahoo!|Yahoo Mail]], Outlook.com eta beste asko.
 
== Funtzionamendua ==
[[Fitxategi:Cómo_funciona_el_e-mail.svg|thumb|E-mailaren funtzionamendua]]Irudian dagoen adibidean, '''Anak''' (''ana@a.org'') '''Beari''' (''bea@b.com'') e-mail bat bidaltzen dio. Bakoitzak norberaren posta elektronikoa zerbitzari desberdin batean dauka oinarrituta, Anak, a.org zerbitzarian eta Beak, b.com zerbitzarian. Bi zerbitzariak, aldi berdinean harremanetan jarri behar dira mezua transferitzeko.
 
Honako pausu hauek gertatzen dira prozesuan:
 
# ''Anak'' mezua idatzi egiten du, mezu elektronikoko bezero batekin.(Bezero elektronikoak ordenagailuen softwareak dira, mezuak irakurri eta idazteko erabiltzen dira, e-mailak bezeroan gorde egiten dira eta askok ez dute interneten beharrik erabiltzailearen mezuak erakutsi edo mezu berriak bidaltzeko prest gordetzeko) [[SMTP|SMTP protokoloaren]] komunikatu egiten da posta zerbitzariarekin (smtp.a.org zerbitzariarekin), honek mezua jaso eta hartzaileari bidaltzeko ordena jasotzen du.
# smtp.a.org zerbitzariak b.com domeinua daukan erabiltzaile bati mezu bat eman behar dio baina zerbitzariak ez daki zein den erabiltzailearen odenagailua, horretarako, bere sarearen CNS zerbitzarian kontsultatu egin behar du DNS protokoloa erabiltzen. CNS-ariCNSari zein den b.com domeinua kudeatzen duen arduraduna galdetu egingo dio, hau da, zein den domeinuak lotuta daukan Mx erregistroa.
# Eskaera honen DNS-aren erantzuna domeinu baten izena izango da, Bea adibidez. Kasu honetan, mx.b.com.
# SMTP zerbitzariak, (smtp.a.org) jada, mx.b.com-ekin konektatu daiteke eta mezua eman ahal dio, berriz SMTP protokoloa erabiltzen da kasu honetan.
# Beak berriz bere ordenagailua pizterakoan, softwarea martxan jartzen denean, zerbitzariak ordenagailuan gorde egiten ditu heldu egin zaizkion mezu guztiak, eta askenikazkenik, Bea Anak bidalitako mezua deskargatzen du irakurri ahal izateko.
 
Asaldutako prozesua gertatu daitekeen gertakizunik sinplifikatuena da.
48 ⟶ 53 lerroa:
E-maila gaur egun biziki onartuta dago enpresa, gobernu eta gobernutik kanpoko erakundeentzat. E-eboluzioaren gai garrantzitsuenetarikoa da, komunikazioa gauzatzeko, Internet-en oinarrituz.
 
2010 an egindako ikasketa batek islatu zuen, estatu batuarren % 83 aren ustez e-maila beharrezkoa zenzela beraien lana egiteko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Matt|abizena=Richtel|izenburua=E-Mail Use Falls as Young Chat and Text|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2010/12/21/technology/21email.html|sartze-data=2018-11-27}}</ref>
 
Hona hemen enpresa eta erakundeentzat ekarritako onurak:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=8 Things Email Is Good For|hizkuntza=en-US|data=2011-02-10|url=https://timemanagementninja.com/2011/02/8-things-email-is-good-for/|aldizkaria=Time Management Ninja|sartze-data=2018-11-27}}</ref>
 
* Logistika erraztea.
* Sinkronizazioarekin laguntzea
* Kostu ekonomikoak murriztea
65 ⟶ 70 lerroa:
 
==== Mugikorrak ====
Gaur egun [[Telefono adimentsu|''smartphone'']] guztietan aurkitu daiteke mezu elektronikoak irakurtzeko hainbat aplikazio. Askotan "[[Aplikazio informatiko|app]]" batzuk e-maila eskatu egiten dute fidagarritasuna handiagotzeko.
 
2011an munduan 1.4 bilioi email erabiltaile zeuden eta egunero 50 bilioi [[Zabor-posta|spamik]] gabeko e-mail bidaltzen ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of social networks|argitaletxea=Sage|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/698728403|isbn=9781452266503|pmc=698728403|sartze-data=2018-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The ultimate mobile email statistics overview|hizkuntza=en-US|url=https://www.emailmonday.com/mobile-email-usage-statistics/|aldizkaria=www.emailmonday.com|sartze-data=2018-11-27}}</ref>
 
== E-mail zerbitzariak ==
Gaur egun aurkitu dohain aurkitu ditzakegun zuzkitzaileen artean honako hauek ditugu:
 
* [[Gmail]]: [[webmail]], [[POP3]] eta [[IMAP]]
85 ⟶ 90 lerroa:
*[[IMAP]]
*[[Domeinu]]
*
 
== Erreferentziak ==