Sumendi-galdara: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
43. lerroa:
==== Toba ====
Orain dela gutxi gorabehera 74.000 urte, sumendi indonesiar honek 2.800 kilometro kubiko (670 cu-mila) kanporatu zituen (DRE-a). Neozoikotik (azken 2,6 milioi urteak) bizi izandako ezagutzen den erupzio handiena da eta azken 25 milioi urteetako erupzio ezagun eztandagarriena. 1990eko hamarkada bukaeran, Stanley Ambrose antropologoak hurrengoa proposatu zuen: erupzio honek eragindako negu bolkaniko batek giza populazioa gutxi gorabehera 2,000-20,000 gizabanakorengana murriztu zuela, populazio-botila-lepo bat eraginez. Berriki, Lynn Jorde-k eta Henry Harpending-ek giza espeziea gutxi gorabehera 5,000-10,000 pertsonarengana murriztu zutela proposatu zuten. Ez dago inongo frogarik, hala ere, edozein teoria zuzena da, izan ere, ez dago animalia-beherakada hori arrazoitzen duen frogarik, ezta ingurumenarekiko sentikorrak diren espezientzat.
Erupzioaren ostean giza bizilekuak Indian jarraitu zuelaren frogak daude.
Erupzionatutako galdara handiagoen datuak ere daude, horren adibide da Coloradoko San Juan Mendietako La Garita Galdara, non 5.000 kilometro kubikoek Fish Canyon Toba bolkanikoa suntsitu zuen duela gutxi gorabehera 27,8 milioi urte.
Garai geologikoko puntu batzuetan, erriolitadun galdarak talde argi desberdinetan agertu dira. Mota horretako hondarrak Koloradoko San Juan Mendietan (Oligozeno, Miozeno, eta Pliozeno garaietan zehar sortuta) eta Missouriko San Frantzisko Mendi Gaman (Proterozoikoan zehar lehertuta) aurkitu dituzte.
=== Galdara ez-eztandagarriak ===
| |||