Subdukzio: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Redirect to Muga konbergente using monobook-suite |
«Muga konbergente» orrira zeraman birbideratzea ezabatu da Etiketak: Birbideratzea ezabatu da Ikusizko edizioa |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Zona de subduccion lmb.png|thumb|Subdukzio eremua]]
[[Plaken tektonika]]<nowiki/>ren teoriaren arabera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Plate tectonics - The Encyclopedia of Earth|hizkuntza=en|url=https://editors.eol.org/eoearth/wiki/Plate_tectonics|aldizkaria=editors.eol.org|sartze-data=2018-11-29}}</ref>, plaken subdukzioa hondoratze prozesu bat da. Hondoratze prozesu honetan, plaka litosferiko baten eremu ozeanikoa beste plaka baten ertzaren azpian hondoratzen da, [[muga konbergente]] batean. Hala ere, muga konbergente guztiak ez dira subdukzio eremuak: plaken arteko dentsitatea oso antzekoa bada, subdukzioa beharrean, [[Obdukzio|obdukzioa]] ematen da. Subdukzioa subdukzio eremu zabaletan gertatzen da eta egun, gehienak ozeano Barean daude,[[Ozeano Bareko Suzko Eraztuna|"Ozeano Bareko Suzko Eraztuna]]"<ref>{{Cite web|url=http://boletinsgm.igeolcu.unam.mx/bsgm/vols/epoca04/6802/(3)Martinez.pdf|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> deritzon eremuan. Dena den, mediterranear itsasoan, Antilletan, Hegoaldeko Antilletan eta Indonesiako kosta indikoan ere aurkitzen dira.
Subdukzioak magnitude handiko lurrikara ugari eragiten ditu, zeinak Benioff edo [[Benioff-Wadati eremua]]<nowiki/>n sortzen diren. Beste eraginetako bat lurrazaleko mantuaren zati baten fusio partziala da; horren ondorioz, magma sortzen da eta honek gora egin ahala, sumendiak sortzen dira<ref>{{Cite web|url=http://global.britannica.com/EBchecked/topic/632130/volcano/24476/Volcanoes-related-to-plate-boundaries#toc253606|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>.
Subdukzio angelua Benioff eremuak lurrazalarekin osatzen duen angelua da, eta aldakorra da. Adibidez, Marianar uharteetan 90º ingurukoa da eta Perun 10ºkoa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kearey,|abizena=P.|izenburua=Global tectonics.|argitaletxea=Wiley-Blackwell|data=2009|url=https://www.worldcat.org/oclc/132681514|edizioa=3rd ed.|isbn=9781405107778|pmc=132681514|sartze-data=2018-11-29}}</ref> Lurreko lurrazal ozeaniko zaharrena Marianetako itsas hobian subduzitzeko bidean dena da, [[ofiolita]]<nowiki/>k kontuan hartu gabe.
== Subdukzioa eragiten duten indarrak ==
Subdukzioaren dinamika aztertzerakoan, zenbait faktore hartu behar dira kontuan.
=== Bultzada indarrak ===
Indar hau da nagusiki subdukzioa eragiten duena; [[Ozeano dortsal|dortsal ozeaniko]]<nowiki/>en muga konstruktiboen ondorioz gertatzen da. Dortsaletako arroka gazteen bultzadak sortutako indarraren ondorioz, arroka zaharrenak (dortsaletik urrunen daudenak) lurrazal kontinentalarekin talka egitera daramatza. Modu horretan, plaka kontinentalak indar bat sortzen du, plaka ozeanikoaren aurkakoa dena.
=== Indar grabitatorioak ===
Subdukzioa gertatzen den momentuan indar grabitatorioetako diferentziak dira faktore nagusietako bat, eta hori plaken pisua bera da.
Flotatzeko ahalmena, plaken dentsitatearen araberakoa dena, indar grabitatorioaren noranzkoaren aurkakoa da. Horrenbestez, indar grabitatorioa handitu ahala, flotatzeko ahalmena txikiagoa izango da.
Orokorrean, konposizio kimikoa dela eta, [[Lurrazal ozeaniko|lurrazal ozeanikoa]] kontinentala baino dentsoagoa da. Lurrazal ozeanikoa arroka mafiko eta ultramafikoz eratua dago, hala nola, gabroz, dunitaz eta basaltoz (burdina, magnesio, kromo eta beste elementu pisutsuetan aberatsak direnak); hortaz, [[Lurrazal kontinental|lurrazal kontinentala]]<nowiki/>rekin konparatuta, askoz pisutsuagoa da ozeanikoa. Lurrazal kontinentala bitarteko arrokez eta arroka azidoez eratua dago, adibidez, andesitaz, granitoz eta erriolitaz (sodio, potasio eta aluminioan aberatsak direnak).
<br />
== Subdukzio-angelua ==
<br />
== Efektuak ==
[[Fitxategi:Nasa anden.jpg|thumb|Andeak]]
Litosfera ozeanikotik [[astenosfera]]<nowiki/>ra dagoen subdukzio-angelua plaken dentsitatearen araberakoa da. Ozeano Bareko zati batzuetan, litosfera zaharra da, 160 milioi urte baino gehiago baititu eta, orokorrean, mantura 90º inguruko angeluaz hondoratzen da, A irudian ikusten den moduan. Bestalde, litosfera ozeaniko gaztea bero dago eta flotatu egiten du; horrenbestez, angelu txikiaz subduzitzeko joera du, B irudian adierazita dagoen moduan.
Angelu baxuen ondorioz, hondoratzen den plakaren eta gainezartzen den plakaren arteko interakzioa handiagoa da. Horregatik, inguru hauetan, lurrikarak eremu txikiago batean ematen dira, hau da, lurrikara handiak sarritan gertatzen dira. Kasu honen adibide dira [[Andeak]].
<br />
=== Sismikotasuna eta bolkanismoa ===
<br />
=== Orogenia ===
== Erreferentziak ==
<references />
| |||