Konposatu inorganikoen nomenklatura: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
194. lerroa:
===== Oxido mixtoak =====
Oxido bikoitzak bi katioi edo gehiago nahasita dituen oxidoa da. Kasu honetan, katioiak berdinak izan daitezke, baino balentzia-zenbaki ezberdina izanik (Pb<sub>3</sub>O<sub>3</sub> = PbO + PbO<sub>2</sub>) edo bi katioi ezberdinez osatuta egon (KNaO)
Pb<sub>3</sub>O<sub>3</sub>: Berun (II,IV) oxidoa edo oxido plumboso plumbikoa
===== Superoxidoak =====
Superoxidoetan, oxigeno diatomikoaren balentzia -1 da (O<sub>2</sub>)<sup>-1</sup>. Peroxidoak bezala, konposatu hauek ez dira oso egonkorrak. Adib: NaO<sub>2</sub>
NaO<sub>2</sub>: Sodio superoxidoa
Fe(O<sub>2</sub>)<sub>2</sub>: Burdin (II) superoxidoa edo burdin disuperoxidoa
==== Ozonidoak ====
Ozonidoak, bere izena adierazten duen bezala, ozonoa daramate (O<sub>3</sub><sup>-</sup>). Normalean, metalekin lotzen dira.
NaO<sub>3</sub>: Sodio ozonidoa
Fe(O<sub>3</sub>)<sub>2</sub>: Burdin (II) ozonidoa edo burdin diozonidoa
===== Oxoazidoak =====
Oxido azido bati ur molekulak gehitzerakoan sortzen diren konposatuak, zeinek azidoak izaten dira.
{| class="wikitable sortable mw-collapsible"
|+
!Adibidea
!Hidrogeno nomenklatura
!Adizio nomenklatura
!Nomenklatura tradizionala
|-
|H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>
|Hidrogeno tetraoxosulfatoa (VI)
|Dihidroxidodioxidosufre (VI)
|Azido sulfurikoa
|-
|H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
|Hidrogeno tetraoxofosfatoa (V)
|Trihidroxidooxidofosforo (V)
|Azido fosforikoa edo azido ortofosforikoa
|-
|HNO<sub>3</sub>
|Hidrogeno trioxidonitratoa (V)
|Hidroxidotrioxidonitrogeno (V)
|Azido nitrikoa
|}
===== Peroxidoak =====
Konposatuak non oxigenoa -2 oxidazio-zenbakia izan ordez, -1 zenbakia du. Hau oxigenoaren ohizko oxidazio-maila ez denez (-2 dana), oxigenoa egonkortzen du, peroxidoak konposatu ezegonkorrak bihurtuz.
H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>: Ur oxigenatua edo hidrogeno peroxidoa
Na<sub>2</sub>O<sub>2</sub>: Sodio peroxidoa
==== Hidroxidoak ====
236 ⟶ 273 lerroa:
==== Hidruroak ====
Hidruroak,
===== Hidruro metalikoak =====
650 ⟶ 687 lerroa:
Ioiak atomo edo molekula kargadunak dira. Karga positiboa badute, katioi bezala izendatzen dira. Karga negatiboa dutenak, ordea, anioi deritze.
==== Katioi mono eta poliatomikoak ====
Izenak adierazten duen bezala, atomo bakarrez edo atomo anitzez osatuta egon daitezke katioiak. Izen tradizionala erabiltzeko orduan, kontutan izan behar dugu ioiaren oxidazio zenbakia, atzizki egokia erabiltzeko.
{| class="wikitable" border="1"
!Adibidea
!Stock nomenklatura
!Nomenklatura tradizionala
|-
|Fe<sup>3+</sup>
|Burdin (III) katioia
|Katioi ferrikoa
|-
|Cu<sup>+</sup>
|Kobre (I) katioia
|Katioi kuprosoa
|}
Bi motatako katioi poliatomikoak izan ditzazkegu:
Oxoazidoetatik eratorriak direnak edo hidruroetatik eratorriak direnak.
Oxoazidoetatik datozenean ioiak, -ilo atzizkia gehitzen zaio nomenklatura tradizionalean. Stocken, oxigeno kopurua kontatzen da eta adizio nomenklaturan bezala izendatzen da.
{| class="wikitable" border="1"
!Ejemplo
!Nomenclatura tradicional
!Nomenclatura Stock
|-
|NO<sub>2</sub><sup>+</sup>
|Nitroilo katioia
|Dioxonitrogeno (V) katioia
|-
|NO<sup>+</sup>
|Nitrosilo katioia
|Monoxonitrogeno (III) katioia
|-
|SO<sup>2+</sup>
|Sulfinilo o [[:es:Tionilo|tionilo]] katioia
|Monoxosufre (IV) katioia
|-
|SO<sub>2</sub><sup>2+</sup>
|Sulfonilo o sulfurilo katioia
|Dioxosufre (VI) katioia
|-
|UO<sub>2</sub><sup>+</sup>
|Uranilo (V) katioia
|Dioxouranio (V) katioia
|-
|UO<sub>2</sub><sup>2+</sup>
|Uranilo (VI) katioia
|Dioxouranio (VI) katioia
|-
|VO<sup>3+</sup>
|Vanadilo (V) katioia
|Monoxobanadio (V) katioia
|-
|VO<sub>2</sub><sup>+</sup>
|Vanadilo (IV) katioia
|Dioxobanadio (IV) katioia
|}
Hidruroetatik eratorritakoei -onio atzizkia jartzen zaie.
{| class="wikitable" border="1"
!Ejemplo
!Nombre
|-
|H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>
|[[:es:Ion_hidronio|Hidronioa]] edo oxonioa
|-
|NH<sub>4</sub><sup>+</sup>
|[[:es:Amonio_(química)|Amonioa]]
|-
|PH<sub>4</sub><sup>+</sup>
|[[:es:Fosfonio|Fosfonio]]<nowiki/>a
|-
|SbH<sub>4</sub><sup>+</sup>
|[[:es:Estibonio|Estibonio]]<nowiki/>a
|-
|AsH<sub>4</sub><sup>+</sup>
|[[:es:Arsonio|Arsonio]]<nowiki/>a
|-
|BiH<sub>4</sub><sup>+</sup>
|[[:es:Bismutonio|Bismutonio]]<nowiki/>a
|-
|H<sub>3</sub>S<sup>+</sup>
|[[:es:Sulfonio|Sulfonioa]]
|-
|H<sub>2</sub>Cl<sup>+</sup>
|[[:es:Cloronio|Kloronio]]<nowiki/>a
|}
==== Anioi mono eta poliatomikoak ====
Anioi monoatomikoetan, -uro atzizkia jartzen zaie ioiei
{| class="wikitable" border="1"
!Adibidea
!Stock nomenklatura
|-
|Cl<sup>-</sup>
|Kloruro anioia
|-
|O<sup>2-</sup>
|Oxigeno anioia
|}
Anioi poliatomikoetan, nomenklatura sistematikoan, betiko atzizkiak gehituko zaizkio.
{| class="wikitable" border="1"
!Ejemplo
!Nomenclatura tradicional
|-
|SO<sub>4</sub><sup>2-</sup>
|Sulfato anioia
|-
|PO<sub>4</sub><sup>3-</sup>
|Fosfato anioia edo ortofosfato anioia
|-
|NO<sub>3</sub><sup>-</sup>
|Nitrato anioia
|}
[[Kategoria:Nomenklatura kimikoa]]
| |||