Konfigurazio elektroniko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{itzulia|en|hizkuntza=
{{itzulia|es|hizkuntza=
48. lerroa:
Notazio estandarra erabiltzen da atomoen eta molekulen konfigurazio elektronikoa ezaugarritzeko. Atomoentzako, notazioak orbital atomikoen definizioa du (n ℓ itxuran, adibidez, 1s, 2p, 3d, 4f) orbital bakoitzari esleitutako elektroi kopurua aginduz (edo azpigeruza beraren orbital multzoari) goi-indize baten bitartez. Adibidez, [[Hidrogeno|hidrogenoak]] elektroi bat du lehenengo geruzaren s orbitalean, hortaz bere adierazpena 1s1 da. [[Litio|Litioak]] bi elektroi ditu 1s azpigeruzan eta bat 2s azpigeruzan (energia handiagokoa), hortaz bere konfigurazioa 1s<sup>2</sup> 2s<sup>1</sup> idazten da (bat-ese-bat, bi-ese-bat ahoskatua). [[Fosforo|Fosforoarentzako]], ([[Zenbaki atomiko|zenbaki atomikoa]]: 15) horrela idatziko da: 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>3</sup>.
Elektroi askoko atomoentzako, notazio hau oso luzean izan daiteke, eta horregatik, notazio laburtua erabiltzen da, lehenengo azpigeruzak [[gas noble]] batenak direla kontuan hartzen duena. Adibidez, fosforoa, [[argon]] eta [[Neon|neonetik]] (
Orbitalen idazte ordena orbitalen egonkortasun erlatibotik dator, energia orbital txikiena dutenak idatziz lehentasunez. Honen esangura da, idazkerak erregela batzuk jarraitzen dituen arren, salbuespenak aurkitzen direla. Atomoen gehienezkoak Madelung erregelak zehaztutako ordena jarraitzen du. Horren arabera, burdinaren konfigurazio elektronikoa honela idatziko litzateke: [Ar]
Elektroi batengatik betetako orbitalen 1 goi-indizea ez da derrigorrezkoa. Ohikoa da orbitalen letrak letra etzanez idatzita aurkitzea. Alabaina, Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasunak ([[International Union of Pure and Applied Chemistry]]), IUPAC, letra normala erabiltzea aholkatzen du, hemen egiten den bezala.
56. lerroa:
==Jatorri historikoa==
[[Niels Bohr]] (1923) izan zen elementuen propietateen [[taula periodikoa|periodizitatea]] atomoaren elektroi egituran azalduta egon zitekeela proposatu zuen lehenengo pertsona.<ref name="Bohr">{{cite journal | last = Bohr | first = Niels | authorlink = Niels Bohr | title = Über die Anwendung der Quantumtheorie auf den Atombau. I | journal = Zeitschrift für Physik| year = 1923 | volume = 13 | page = 117|bibcode = 1923ZPhy...13..117B |doi = 10.1007/BF01328209 }}</ref> Bere proposamenak oraingo Bohren atomo ereduan oinarrituta daude, non elektroi geruzak orbitalak ziren nukleotik distantzia batera zehaztuta. Bohren jatorrizko konfigurazioak arraroak irudituko litzaizkio gaur egungo kimikari bateri: [[Sufre|sufrea]] 2, 4, 4, 6 eran emango litzateke
Hurrengo urtean, [[Edmund Clifton Stoner|E. C. Stonerrek]] [[Arnold Sommerfeld|Sommerfeldren]] hirugarren zenbaki kuantikoa barneratu zuen elektroi geruzen deskribapenari, eta zuzenki aurreikusi zuen sufrearen egitura 2, 8, 6 eran. Hala ere, Bohren eta Stonerren sistemek ezin zuten zuzenki deskribatu [[eremu magnetiko]] baten barneko espektro atomikoa ([[Zeeman efektua]]).
Bohr ezagutzen zituen eragozpen hauek (eta beste batzuk), eta [[Wolfgang Pauli]] bere lagunari idatzi zion laguntza eske teoria kuantikoa salbatzeko asmoz (gaur egun “[[Teoria kuantiko zaharra|teoria kuantiko zaharra]]” gisa ezagutzen duguna). Pauli konturatu zen Zeeman efektua izan behar zela soilik atomoaren kanpoaldeko geruzengatik eraginda. Paulik Stonerren geruza egitura erreproduzitzeko gai izan zen, baina azpigeruzen egitura zuzenarekin, bere laugarren zenbaki atomikoaren barnerapenarekin bere inklusio printzipioaren bitartez (1925).<ref>Pauli, Wolfgang (1925). "Über den Einfluss der Geschwindigkeitsabhändigkeit der elektronmasse auf den Zeemaneffekt". Zeitschrift für Physik. 31: 373. Bibcode:1925ZPhy...31..373P. doi:10.1007/BF02980592. English translation from Scerri, Eric R. (1991). "The Electron Configuration Model, Quantum Mechanics and Reduction" (PDF). Br. J. Phil. Sci. 42 (3): 309–25. doi:10.1093/bjps/42.3.309.</ref>
| |||