|
|hizkuntza =eu
|url=}}</ref>
, eta harenbere eleberriak [[Frantsesezko literatura|Frantsesezko literaturan]]ko garrantzitsuenetarikoakgarrantzitsuenen diraartean daude. Hala ere, ez zen eleberrietaraeleberriak idaztera mugatu, erabeste bereanhainbat genero landu baitzituen, hala nola filosofia, antzerkia, kazetaritza, gutunak, eta ezin konta ahala asmo eta proiektu utzi zituen paper zorroetan zirriborratuak.
''[[La Comédie humaine]]'' («Giza komedia») izeneko proiektu handia sortu zuen, beraien artean lotura duten 137 istorio idazteko asmoz. Helburu hori bete ezin izan zuen arren, guztira 91 lan bukatu zituen (istorioak, eleberriak eta saiakerak) eta 46 lan bukatu gabe geratu ziren. Gainera, hogeita hamar ipuin (''Les cent contes drolatiques'', 1832-1837) eta bost antzerki idatzi zituen.
Egunkarietan eta aldizkarietan Balzacen sinadura guztiz preziatua zen. Gutun ugari idatzi zuen; 1850ean bere emazte bihurtu zen [[Ewelina Hańska]]rekin, bereziki, gutun truke luze bezain interesgarria izan zuen.
Idazle nekagaitza izan zen, idazlan erraldoi bat idatzi zuelarik: ''[[La Comédie humaine]]'' («Giza komedia») delakoa. Guztira 91 lan bukatu dira (istorioak, eleberriak eta saiakerak) eta 46 lan bukatugabe (horietako zenbait, izenburua baino ez dira). Gainera, hogeita hamar ipuin (''Les cent contes drolatiques'', 1832-1837) eta bost antzerki idatzi zituen. Egunkarietan eta aldizkarietan Balzacen sinadura guztiz preziatua zen. Gutun ugari idatzi zuen; 1850ean bere emazte bihurtu zen [[Ewelina Hańska]]rekin, bereziki, gutun truke luze bezain interesgarria izan zuen.
== Bizitza ==
[[Fitxategi:Balzac1820s.jpg|thumb|left|Balzacen erretratu bat, 1820ko hamarkadaren erdialdekoa.]]
HonoreHonoré de Balzac [[Tours]]en ([[Frantzia]]) jaio zen 1799ko maiatzaren 20an, [[burgesia|burges]] familia batean<ref>
{{Erreferentzia
|abizena= Aldekoa
|lekua=Donostia
|hizkuntza =eu
|url=}}</ref>; lau seme-alaben artean zaharrena zen.<ref>{{Cite web|url= http://www.euskara.euskadi.eus/r59-lurconte/es/contenidos/articulo/c1703/eu_d1703057/1703057.html|izenburua=Honoré Balzac. Lur Enziklopedia Tematikoa|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> Bere haurtzaroa Tours hirian pasaigaro zuen, bere aita umezurtz-etxearenumezurztegi administrariabateko izanadministratzailea denboraldianzen garaian.
Hamalau urterekin Parisa joan zen bere familiarekin; Ikasketak Vendôme eta Tours hirietan hasi eta La Sorbonan jarraitu zuen.<ref>{{Erreferentzia
|izena=
|urtea=1998
|hizkuntza =es
|orrialdeak=45-46}}</ref> [[Zuzenbide]]ko ikasketak egin zituen, aitaren nahia jarraitzeko asmoanasmoz <ref>{{Cite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-08|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> eta bi legegizonekin aritu zen lanean, [[notario]] laguntzaile eta [[abokatu]] laguntzaile gisa, harik eta 1820an literaturari bete-betean eman zitzaion arte.
Hogei urte zituela, familiarekin ados jarririkadostuta, idazten aritzeko bi urteko epeaurte hartu zuen bere idazle bokazioa probatzearrenzituen.<ref>{{Cite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
Bere lehenhasierako lanek,lanak izengoitizizengoiti sinatutabatekin argitaratuak,argitaratu zituen eta ez zuten arrakastarik lortuizan. Hogei urte bete zituenez geroztik literatura izan zuen, hala ere, bere eginkizun nagusia, baina, horretazhorrez gaineragain, era askotako zereginetan ariaritu izan zen bere bizitza osoan. Idazletako bere lehen urteak [[Paris]]ko teilatupe batean eman zituen,<ref>{{Cite web|url= http://www.euskara.euskadi.eus/r59-lurconte/es/contenidos/articulo/c1703/eu_d1703057/1703057.html|izenburua=Honoré Balzac. Lur Enziklopedia Tematikoa|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> gosez eta hotzez, baina zeukan diru apurra luxuetan gastatuz, idazle ospetsu izateko ahalegin bizian, historiako eta fantasiazko nobela kaskar eta ezizenez argitaratuak ontzen.
[[Fitxategi:Hanska Holz Sowgen 1825.jpg|thumb|Balzacen bikotekide [[Ewelina Hańska]]ren erretratua, [[Holz von Sowgen]]ek egina (1825).]]
[[Fitxategi:Maison-gambetta.JPG|thumb|Balzacen Maison Les Jardies propietatea Gambetta Museoa. Kokapena Ile-de-France ; Hauts-de-Seine ; Sèvres]]
Emakumeei zegokionez ere, harremanHarreman korapilatsu asko izan zituen,; bera baino askoz emakume zaharragoak edo bera baino askoz gazteagoak, ezkutuanaukeratzen izandakozituen, seme-alabak izan zituen ezkutuan...
Emakumeak laguntza ekonomikoa eskaini zioten, Madame Laure de Berny, 1822an, bere ibilaldiaren hasieran. 1832an Ewelina Hanska kontesa ukranieraukraniarra ezagutu zuen. Momentu horretan emakumea ezkonduta zegoen. Bizitzaren bukaeran, hil baino bost hilabete lehenago, berarekin ezkondu zen, harekin 17 urtez harremanetan egon ondoren, gutun bidez gehienbatgehien bat, oso noizbehinka ikusten baitzuten elkar.<ref>{{Erreferentzia
|izena=
|abizena=
|orrialdeak=46}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-08|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
1822an [[Madame de Berny]]rekin harremanetan jarri zen; hark [[aristokrazia]]ren mundua ezagutarazi zion, eta diru laguntza eskaini. 1825etik 1828ra bitartean zenbait negozio abiarazi zuenzituen, baina batere onik gabe.
Imprimategi bat jarri zuen martxan eta hiru urtetan (1826-1828) ehun mila franko baino gehiago zor handiagoaizatera metatu zuenheldu zen<ref>{{ErreferentziaCite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-08|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
Hala ere, ez zion idazteari utzi. Orduak eta orduak pasatzen zituen idazten, kafea hartuz. Bestalde, zenbat eta diru gehiago irabazi, orduan eta gehiago gastatzen zuen, zorpetuta egon arren.<ref>{{Erreferentzia
|izena=
|abizena=
|izenburua= Diccionario de los escritores del mundo. León: Everest . ISBN 84-241-1541-4
|urtea=1998
|hizkuntza =es
|orrialdeak=45}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-08|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
Baina idazten jarraitu zuen betiere, orduak eta orduak, kafearen akuiluaz; idazteko zuen grina sutsu neurrigabe berbera zuen bere bizitzan ere, zeren eta zenbat eta gehiago irabazi, orduan eta gehiago gastatzen baitzuen, zorretan leporaino egon arren,<ref>{{Erreferentzia
|izena= Jesús
|abizena= Marchamalo
|urtea=2010
|hizkuntza =es
|orrialdeak=17-20}}</ref> gehiegikeria izango balitz bezala haren helburu eta premia nagusia.
Balzac-enek gehiegikeriaz betetako bizitza gehiegitasunareneraman adibidezuen. edierazgarriaAnbizio izanhandia zenzeukan, anbizio handikoa eta neurrigabekoa. Honenhorren froga da Maison des Jardies izeneko propietatearen erosketa. 1837 urtean erosi zuen, Versailles-Paris trenbidetik gertu. Balzac berak handikeriazBerak diseinatu zuen etxea, eta, antza denez, bigarren 2.solairura solairurakoigotzeko eskailera jartzea ahaztu zitzaion <ref>{{Erreferentzia
|izena= Jesús
|abizena= Marchamalo
|hizkuntza =es
|orrialdeak=17-20}}</ref>
1840 urtean, zorrakzorrek itota, propietateasaldu saltzeraegin behartutabehar egonizan zenzuen etxea.
== Ibilaldi literarioa ==
=== Estiloa ===
1829tik aurrera literaturari lotuemana zenbizi buru-belarriizan zen. <ref>{{Cite web|url= https://www.armiarma.eus/unibertsala/balzac/|izenburua=Honoré Balzac. Armiarma Literatura Unibertsala|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
Balzacen [[prosa]]k haren garaiko [[Frantzia]]ko gizarte osoa azaltzen dio irakurleari, berak zioenez «erregistro zibilarekin lehian». Frantses gizartearen irudi hori moldatzearren, Balzacek '''estetika errealista''' erabili zuen, xehetasunez beteriko deskripzio eta erretratuak eginez. Kontatzailearen antzeak eta pertsonaien gorabehera psikologikoen eta sozialen analisi sakonak eman diote eleberri bilduma horri literatura modernoan merezimendu osoz lortua duen lehen mailako lekua.
Balzac‐en deskribapena objektiboa da. Begien aurrean ikusten duena deskribatzen da, arrazoimenaren leku/denbora sekuentzia errealistari jarraituz.
<ref>{{Cite web|url= http://www.eizie.eus/Argitalpenak/Literatura_Unibertsala/lit_unib_testuliburua|izenburua=Honoré Balzac. Aldekoa Beitia, Iñaki; Mari Jose Olaziregi Mari Jose: Literatura Unibertsala - Batxilergoa 2 . 140 orr. - 9788497467551 2|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
Mari Jose Olaziregiren ustez, XIX. Mendekomendeko eleberri errealistak luzeak dira. Egileak, jainko txikiak bailiran, eraldaketa bizian zegoen mundua kontatu eta eleberrietan errenditu nahi zituzten
<ref>{{Cite web|url= http://www.eizie.eus/Argitalpenak/Senez/20011101/aldekoa_olaziregi|izenburua= Zenbait gogoeta «Literatura Unibertsala» bildumaz - Iñaki Aldekoa, Mari Jose Olaziregi. SENEZ itzulpen aldizkaria 23 (2001)
|sartze-data=2018-11-07|abizena=|izena= |egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>
=== Egileen ofizioaren aldeko lana ===
'''Nobelagileen ofizioa''' aldarrikatzeko gogor egin zuen lan, eramodu anitzetanaskotan: <ref>{{Erreferentzia
|izena=
|abizena=
|urtea=1998
|hizkuntza =es
|orrialdeak=45-46}}</ref> Buloz editorea eraman zuen auzitegira. 1938an “Société des gens de lettres” Elkartearen sorreran parte hartu zuen, [[George Sand]], [[Victor Hugo]] eta [[Alexandre Dumas]]ekin batera. Egileen interesak eta ondare-eskubideak defentsako xedearekin sortutako elkartea da. Elkarte honen lehendakaria izan zen 1939ko abuztuaernabuztuaren 16tik aurrera, eta ohorezko lehendakari lehendakariaizendatu zuten 1941an1941ean.
1940an, Arautegi Literarioa (62 artikuluetan banatutabanatutakoa) sortzeko lan egin zuen, egiletasunlan, literarioajabetza aitorpenaliterarioaren eginezinguruan<ref>{{Erreferentzia
|izena= Roger
|abizena= Pierrot
== Lehenengo pausoak ==
Arrakastarik gabeko hasiera antzerki lan batekin: Cromwell (1819). Bere lehenengo eleberriarekin arrakasta gehiago lortu zuen: Lord R'Hoone" ezizenez argitaratu zuen L'Héritière de Birague (1822). Saiakera ugari argitaratu zuen beste ezizenekin - "Horace de Saint-Aubin" ezizenez, Clotilde de Lusignan (1822), Le Centenaire (1822), Le Vicaire des Ardennes (1822), La Dernière Fée (1823) , Annette et le Criminal (Argow le Pirate) (1824), Wann-Chlore (1826) – edo anonimoki - Du Droit d'aînesse (1824), Histoire impartiale des Jésuites (1824) eta Code des gens honnêtes (1826)<ref>{{Erreferentzia
|izena=
|abizena=
|orrialdeak=45orr.}}</ref>
1829an jadanik bere izenez sinaturiko ''La physiologie du mariage'' [[saiakera]]k eta ''Le Dernier Chouan'' [[eleberri]]ak 1841ean ''Les Chouans'' izango zenak entzute handia eman zioten. Eleberriak etengabe argitaratzen jarraitu zuen, horienesaterako arteanhauek: ''Une passion dans le désert'' (1830), ''La peau de chagrin'' (1831), ''Le curé de Tours'' (1832), eta ''Eugénie Grandet'' (1833). Laster, eleberri bateko pertsonaiak besteetan ere agerraraztekoagertu ideiazitezkeela otu zitzaion, eramodu horretarahorretan gizarte oso bat moldatzeko moduan. ''Le Pére Goriot'' (1834) eleberrian lehen aldiz abiatu zen bide horretan barna.
== Eleberri eredu berri bateruntzbaterantz ==
=== ''Giza komedia'' proiektu erraldoia ===
[[Fitxategi:Balzac by P J David d Angers 1843.jpg|thumb|Balzacen erretratua, Pierre Jean Davidek ([[David d'Angers]] goitizenaz ezaguna) 1843an egina.]]
|lekua=Donostia
|hizkuntza =eu
|url=}}</ref>. 85 nobelanobelaz osaturikoosatutako lana da.<ref>{{Erreferentzia
|izena=
|abizena=
|hizkuntza =es
|orrialdeak=45-46 orr}}</ref>
Hainbat sailetanataletan dago banatuta: ''Bizitza pribatuaren eszenak'', ''Probintzietako bisitzaren eszenak'', ''Parisko bizimoduaren eszenak''. Bere garaian girotutako nobelak landu bazituen batez ere, idatzi zituen orobat bera baino lehenagoko garaietan girotutako nobelak, errealismoaren aldezle izan arren fantasiazko nobelarik ere idatzi zuen bezalaxe. Eta aipatzekoa da ''Une tenebreuse affaire'' («Kontu ilun bat») gaur egun ''[[polizia eleberri]]a'' esaten zaion generoaren aitzindari izan zela, [[Edgar Allan Poe]] eta [[Wilkie Collins]] baino lehenago. Balzac izan zen, era berean, garai hartan indar handia hartu zuen nobelak zatika egunkarietan argitaratzeko moduari lehen atxiki zitzaiona, nahiz gero horretan espezializatu ziren beste idazle batzuek -Sue, Dumas, Feval- gaina hartu zioten horretan; egunero nobela puska bat argitaratuz ikuslearen jakin-mina sortzen zen eta irakurle asko erakarri zen horrela irakurketara.
1833. urteaz geroztik, Balzac hasi zen sumatzen bere nobela guztiak hiru partetan banatutako osotasun batean bildu zitzakeela: ''Études de mœurs, Études analytiques, Études philosophiques''. 1837an bere obra osoa izenburu bakar baten pean biltzea pentsatu zuen, eta horretarako harpidetza sistema bat ere asmatu zuen, irakurleak ziurtatzeko. Azkenean, 1842an eman zion Balzacek bere proiektu erraldoi hari behin betiko izena: ''La Comédie humaine'' («Giza komedia»), berak 137 eleberriz osatzeko asmoa bazuen ere, hil zenean 91 zituen eginak: nobela luzeak eta nobela laburrak. 2.500dik gora pertsonaia dituen mundu hori indartzeko eta hari batasuna emateko, nobela bateko pertsonaiak beste nobela batzuetan agerrarazten zituen, ahaide bihurtzen zituen nobela batzuetako eta besteetako pertsonaiak, edota benetako pertsonak fikziozko pertsonaia bihurtzen zituen.
| 