Maroko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
47. lerroa:
}}
'''Maroko'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-ar|المغرب}} ''{{transl|ar|al-Maġrib}}'', {{lang-ber|ⵍⵎⴰⵖⵔⵉⴱ}}<ref>{{erreferentzia |url=http://www.ircam.ma/amz/index.php |izenburua=Amazigerazko izena |egilea=Institut Royal de la Culture Amazighe}}</ref> {{transl|ber|''Lmaġrib''}}, {{lang-fr|Maroc}}), ofizialki '''Marokoko Erresuma''', [[Afrika]] ipar-mendebaldeko estatu [[monarkia|monarkikoa]] da. [[Ozeano Atlantikoa]]n kosta luzea du, [[Gibraltarko itsasartea|Gibraltarko itsasartera]] iritsi eta [[Mediterraneoa]]n jarraitzen duena.
Hiriburua [[Rabat]] da (1.200.000 biztanle), baina hiri nagusia [[Casablanca]] da (3.344.300 biztanle).
54 ⟶ 52 lerroa:
== Geografia ==
{{sakontzeko|Marokoko geografia}}
[[Fitxategi:Modis morocco lrg.jpg|thumb|
Marokok ekialde eta hego-ekialdean [[Aljeria]]rekin du muga (1.559 km); hegoaldean, [[Mendebaldeko Sahara]]rekin; mendebaldean, [[Ozeano Atlantikoa]]rekin; eta iparraldean [[Mediterraneoa]]rekin eta [[Espainia]]ren [[Ceuta|Zeuta]] (6 km) eta [[Melilla]] (10 km) autonomiadun hiriekin.
94 ⟶ 92 lerroa:
== Banaketa administratiboa ==
{{sakontzeko|Marokoren banaketa administratiboa}}
[[Fitxategi:Morocco Regions 2015.png|ezkerrera|frameless|557x557px]]
Maroko 12 eskualdeetan banatuta dago. Aldi berean, 13 prefektu eta 62 probintziatan banatzen dira. Prefektura bakoitza, udalerrietan banatzen dira eta metropoli eremuen kasuan, auzoetan.
{| class="wikitable"
!
!Eskualdea
!Kapitala
|-
|1
|Tanger-Tetuán-Alhucemas
|Tanger
|-
|2
|La Oriental
|Ujda
|-
|3
|Fez-Mequinez
|Fez
|-
|4
|Rabat-Salé-Kenitra
|Rabat
|-
|5
|Beni Melal-Jenifra
|Beni Melal
|-
|6
|Casablanca-Settat
|Casablanca
|-
|7
|Marrakex-Safí
|Marrakex
|-
|8
|Draa-Tafilalet
|Er-Rachidia
|-
|9
|Sus-Masa
|Agadir
|-
|10
|Guelmim-Río Noun
|Guelmim
|-
|11
|El Aaiún-Saguía el-Hamra
|El Aaiun
|-
|12
|Dajla-Río de Oro
|Dajla
|}
==Biztanleak==
104 ⟶ 152 lerroa:
Biztanleen erdia, gutxi gorabehera, hirietan bizi da. Rabatez gainera, [[Casablanca]] (2.940.000 biztanle), [[Marrakex]] (1.517.000 biztanle) eta [[Fez]] (510.000 biztanle) dira Marokoko hiri nagusiak. [[XX. mendea]] arte [[berberiar hizkuntza]]k izan dira nagusi Marokon, baina mendean zehar [[arabiera]] bultzatu eta nagusitu da, eta mendearen bukaeran biztanleen laurden batek baizik ez zuen erabiltzen berberiera hizkuntza nagusi bezala. Biztanle gehien dituen hirugarren herrialde arabiarra da.
{| class="wikitable"
! colspan="11" |Marokoko herri populatuenak
|-
! rowspan="12" |[[Fitxategi:Twin Center, Boulevard Mohamed Zerktouni, Casablanca.JPG|frameless|135x135px]]
Casablanca
[[Fitxategi:Ville Nouvelle Fès Maroc.JPG|frameless|135x135px]]
Fez
[[Fitxategi:IBN BATTOUTTA AIRPORT TANGER MOROCCO APRIL 2013 (8695760132).jpg|frameless|134x134px]]
Tanger
!
!Herria
!Eskualdea
! colspan="2" |Poblazioa
|
!Herria
!Eskualdea
!Poblazioa
! rowspan="13" |[[Fitxategi:Maroc Marrakech Jemaa-el-Fna Luc Viatour.JPG|frameless|135x135px]]
Marrakex
[[Fitxategi:Pont Hassan-II.JPG|frameless|135x135px]]
Salé
[[Fitxategi:Rabat Parlament.JPG|frameless|135x135px]]
Rabat
|-
|1
|Casablanca
|Gran Casablanca
|3 359 818
|
|11
|Safí
|Doukkala-Abda
|415 323
|-
|2
|Fez
|Fez-Bulmán
|1 112 072
|
|12
|Uchda
|La Oriental
|398 131
|-
|3
|Tánger
|Tánger-Tetuán
|947 952
|
|13
|Inezgane
|Souss-Massa-Draa
|385 612
|-
|4
|Marrakex
|Marrakex-Tensift-El Haouz
|928 850
|
|14
|Agadir
|Souss-Massa-Draa
|384 987
|-
|5
|Salé
|Rabat-Sale-Zemmour-Zaer
|890 403
|
|15
|Nador
|La Oriental
|369 102
|-
|6
|Mequinez
|Mequinez-Tafilalet
|632 079
|
|16
|Khouribga
|Chaouia-Ouardigha
|326 674
|-
|7
|Rabat
|Rabat-Sale-Zemmour-Zaer
|577 827
|
|17
|Settat
|Chaouia-Ouardigha
|323 821
|-
|8
|Kenitra
|Gharb-Chrarda-Beni Hssen
|572 700
|
|18
|Temara
|Rabat-Sale-Zemmour-Zaer
|302 872
|-
|9
|Tetuán
|Tánger-Tetuán
|463 968
|
|19
|Ait Melloul
|Souss-Massa-Draa
|198 879
|-
|10
|Beni Mellal
|Tadla-Azilal
|447 330
|
|20
|El-Yadida
|Doukkala-Abda
|298 673
|}
== Armada ==
Hau da Marokoko erresumaren armada:
* [[Fitxategi:Operator "BCIJ" stands guard in the headquarters in the city Sale.jpg|eskuinera|frameless|242x242px]]Errege Armada: 1956an Mohammed V sortu zuen independentzia lortu zuenean. Errege Marokoko Armadaren adarra lurretako operazio militarrak da. Ejertzitoak 195.000 soldadu aktibo eta 150.000 erreserba ditu.
* Errege Aire Armada: Marokoko Aire Armada dira. 1956 maiatzaren 14an sortu zen, , 13 000 pertsona eta 282 baino hegazkin gehiago dauzka.
* Errege Itsas Armada: Marokoko Itsas Indar Armatuen armada da itsasontzien eragiketak egiteko ardura duena.
* Errege Jendarmeria: zibilak babesteko ardura eta herrialdeko landa eta hiri eremuetan ordena publikoa bermatzeko, halaber mugak babestu eta herrialdean bizi herritarren bizitza babesteko arduratzen dira.
* Errege Guardia: erregea, bere familiari eta herrialdeko monarkiaren aretoak nagusi guztiak babesteko ardura dauka.
* Indar Osagarriak: indar armatuen gorputz paramilitar autonomoak dira, eta horren funtzioak betetzen dituzte (polizia, armada, itasokoa, errege guardia). Gainera espioitzaz aduratzen dira herrialdearen barne eta kanpoaldean.
==Ekonomia==
Marokoko [[ekonomia]]n izugarrizko pisua du [[nekazaritza]]k, nahiz eta lurren % 20 baizik ez den lantzen. Laboreak ([[garagar]]ra eta [[gari]]a), patatak, meloiak, olibak, eltzekariak, datilak, [[azukre]] kanabera eta azukre erremolatxa lantzen dira batez ere. Mea baliabide nagusia [[fosfato]]ak dira, baina ikatza, burdina, [[manganeso]]a, [[berun]]a eta [[zink]]a ere ustiatzen dira.
[[Industria]] gehienak industria txikiak dira: eraikuntzarako materialak, kimika gaiak, ehunak, oinetakoak, elikagaiak, ardoa, petrolio findua eta abar. Garrantzi handikoa da eskulangintza: ehunak, larrua, zeramika, alfonbrak eta zurezko irudiak… [[Turismo]]a, bestalde, gero eta pisu handiagoa hartzen ari da herrialdearen ekonomian, baita zerbitzuen sektorea eta industria ere. [[1990]]eko hamarralditik aurrera, gobernuak hainbat erreforma eta pribatizazio sustatu ditu, eta azken urteetan ekonomia hazkunde nabarmena izan du Marokok. Era berean, atzerriko merkataritza harremanak sendotzen ari da eta hainbat hitzarmen sinatu ditu.<gallery mode="packed-overlay">
Fitxategi:Vue généraleH13A0659.JPG|[[Tanger Med]] portua Afrikako handiena da
Fitxategi:SOFITEL HOTEL MARRAKECH MOROCCO APRIL 2013 (8709735037).jpg|[[Marrakex]] turistmoko kapitala
Fitxategi:Oficina de Casablanca (8679712301).jpg|[[Casablanca]] ekonomiako kapitala
Fitxategi:Oujda centre 002.JPG|[[Ujda]], La Oriental regioaren kapitala
Fitxategi:Rabat - building of parlament.JPG|[[Rabat]], Marokoko kapitala
</gallery>
== Politika ==
[[Fitxategi:King Mohammed VI.jpg|thumb|Marokoko erregea [[Mohammed VI .a Marokokoa|Mohammed VI.a Marokokoa]]]]
Maroko [[monarkia konstituzional]]a da, nahiz ete erregeak oraindik ere botere handia izan. Egungoa [[Mohamed VI.a]] da, [[1999]]ko [[uztailaren 23]]tik agintean. Lehen Ministroa Driss Jettou da, [[2002]]ko [[urriaren 9]]tik. Lehen Ministroa erregeak berak izendatu zuen eta hautsa harrotu zuen, ez baita inongo alderdiren kide.
| |||