Urano: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→Izena: osatu |
|||
213. lerroa:
=== Izena ===
Urano izenak [[Greziar mitologia|antzinako Greziako]] zeruko jainko [[Urano (mitologia)|Uranori]] ([[antzinako greziera]]: ''Οὐρανός'') egiten dio erreferentzia, [[Kronos|Kronosen]] ([[Saturno (mitologia)|Saturno]]) aita eta [[Zeus]]en aitona ([[Jupiter (mitologia)|Jupiter]]). [[Latin|Latinez]] "Ūranus" bihurtu zen. Bere izena greziar mitologiako figura batetik zuzenean datorren planeta da.
Ia 70 urte igaro behar izan ziren planetaren aurkikuntzatik izenaren gaineko kontsentsua lortu arte. Aurkikuntzaren ondorengo jatorrizko eztabaidetan, Maskelynek Herscheli eskatu zion "astronomiaren munduari zure planetari izen bat emateko faborea egiozu, guztiz zurea dena eta bere aurkikuntzagatik hainbeste behartzen gaituelako<ref name=":26" />". Maskelynen eskaerari erantzunez, Herschelek objektua ''Georgium Sidus'' (Georgeren izarra) edo "''Georgian Planet''" izendatzea erabaki zuen George III.aren erregearen omenez, bere babesle berria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DAYS OF AIR AND SPACE CALENDAR|data=2006-02-10|url=https://web.archive.org/web/20060210222142/http://vesuvius.jsc.nasa.gov/er/seh/hersc.html|sartze-data=2018-11-08}}</ref> Erabaki hau Joseph Banksi azaldu zion gutun batean:
219. lerroa:
{{esaera2|Antzinako garai zoragarrietan, Mercurio, Venus, Marte, Jupiter eta Saturno izenak eman zitzaizkien Planetei, heroi eta jainko nagusien izenak izateagatik. Gaur egungo garai filosofikoagoetan ez litzateke inolaz ere onargarria metodo berbera erabiltzea eta Juno, Pallas, Apollo edo Minerva deitzea, zeruko gorputz berriari izen bat emateko. Gertaera bereziren baten inguruko lehen kontsiderazioa bere kronologia dirudi: etorkizuneko edozein garaietan galdetuko balitz, noiz aurktu zen azken planeta hau? Erantzun oso egokia litzateke "Jurgi III.aren erregealdian" esatea.|[[William Herschel]]<ref group="oh">In the fabulous ages of ancient times the appellations of Mercury, Venus, Mars, Jupiter and Saturn were given to the Planets, as being the names of their principal heroes and divinities. In the present more philosophical era it would hardly be allowable to have recourse to the same method and call it Juno, Pallas, Apollo or Minerva, for a name to our new heavenly body. The first consideration of any particular event, or remarkable incident, seems to be its chronology: if in any future age it should be asked, when this last-found Planet was discovered? It would be a very satisfactory answer to say, 'In the reign of King George the Third'.</ref>}}
Herschelen proposamena ez zen oso gogokoa [[Britainia Handia|Britainia Handitik]] kanpo, eta alternatibak laster proposatu ziren. [[Jérôme Lalande]] astronomoak ''Herschel'' izendatzea proposatu zuen bere aurkitzailearen omenez.<ref name=":29">{{Erreferentzia|izena=Herschel,|abizena=F.|izenburua=The meaning of the symbol H+o for the planet Uranus|hizkuntza=en|data=1917-8|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1917Obs....40..306H|aldizkaria=The Observatory|zenbakia=40|issn=0029-7704|sartze-data=2018-11-09}}</ref> [[Erik Prosperin]] astronomo suediarrak ''Neptuno'' izena proposatu zuen. Beste astronomo batzuek ideia hau babestu zuten, [[Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra]]n Britainiako [[Royal Navy]] ontziteriaren garaipenak gogoratzeko ideia ona iruditzen zitzaielako, planeta berria'' Neptune George III'' edo ''Neptune Great Britain'' deituz.<ref name=":27" />
[[Fitxategi:Mutilasi Uranus.jpg|alt=Uranok greziar mitologiako zeruko jainkoarengandik jasotzen du izena. Gainontzeko planetek erromatar mitologiako izena jasotzen dute.|thumb|Uranok greziar mitologiako zeruko jainkoarengandik jasotzen du izena. Gainontzeko planetek erromatar mitologiako izena jasotzen dute.]]
1782ko martxoko tratatu batean, Bodek Urano proposatu zuen, zeruko greziar jainko Ouranosen bertsio latinizatua.<ref name=":28">{{Erreferentzia|izena=Johann Elert|abizena=Bode|izenburua=Von dem neu entdeckten Planeten|argitaletxea=Verfasser|hizkuntza=de|data=1784|url=https://books.google.com/books?id=ZqA5AAAAcAAJ|sartze-data=2018-11-08}}</ref> Bodek argudiatu zuen izenak mitologian oinarritzen jarraitu behar zuela, beste planeten artean ez nabarmentzeko, eta Urano izen egokia zela [[Titan (mitologia)|Titanen]] lehen belaunaldien aita zelako.<ref name=":28" /> Era berean, Saturno Jupiterren aita zen moduan, oso dotorea iruditzen zitzaion planeta berriak Saturnoren aitaren izena eramatea.<ref name=":26" /><ref name=":28" /><ref name=":30">{{Erreferentzia|izena=Littmann, Mark,|abizena=1939-|izenburua=Planets beyond : discovering the outer solar system|argitaletxea=Dover Publications|orrialdeak=10-11|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/54913440|isbn=0486436020|pmc=54913440|sartze-data=2018-11-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Daugherty|izenburua=Berlin - History of Astronomy in Berlin|hizkuntza=en|url=http://bdaugherty.tripod.com/astronomy/bode.html|aldizkaria=bdaugherty.tripod.com|sartze-data=2018-11-08}}</ref> 1789an, Boden [[
Uranok bi ikur astronomiko ditu. Proposatzen lehena ♅ izan zen, Lalandek iradoki zuen 1784. urtean. Herscheli bidalitako gutun batean Lalandek “globo bat, zure abizenaren lehenengo hitza gainean
Beste hizkuntzetan, Uranok hainbat itzulpen ditu.
== Oharrak ==
| |||