Urano: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→Historia: sortzen hasi Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
|||
193. lerroa:
== Historia ==
Planeta klasikoak bezala, Urano begi hutsez ikus daiteke, baina antzinako behatzaileek inoiz ez zuten planetatzat hartu bere distira txiki eta orbita motelagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MIRA
=== Aurkikuntza ===
[[Fitxategi:William Herschel01.jpg|alt=William Herschel, Urano 1781. urtean aurkitu zuen astronomoa|thumb|[[William Herschel]], Urano [[1781]]. urtean aurkitu zuen [[Astronomia|astronomoa]]]]
Urano askotan ikusi zen ''[[planeta]]'' bat zela jakin aurretik, baina [[izar]] batekin nahastua izan ohi zen. Ezagutzen den lehenengo behaketa [[Hiparko Nizeakoa|Hiparkok]] egin zuen k. a. 128. urtean. Bere izar katalogoan apuntatu zuen, gero [[Klaudio Ptolomeo|Ptolomeoren]]
[[Fitxategi:HerschelTelescope.jpg|alt=Herschelek Urano aurkitzeko erabilitako teleskopioaren erreplika|thumb|Herschelek Urano aurkitzeko erabilitako [[teleskopio]]aren erreplika]]
Sir William Herschelek Urano 1781eko martxoaren 13an bere etxeko lorategitik, [[Bath]] herriko New King Streeteko 19 zenbakitik, (gaur egun bertan [[Herschel
Herschelek bere aldizkarian honakoa idatzi zuen: "[[Zeta Tauri|ζ Tauri
{{esaera2|Kometa lehen aldiz ikusi nuenean nuen ahalmena 227koa zen. Esperientziatik badakit izar finkoen diametroak ez direla proportzionalki handitzen potentzia handiagoekin, planetetan gertatzen den moduan; beraz, 460 eta 932ko ahalmenak jarri ditut eta kometaren diametroa potentziaren arabera proportzionalki handitzen dela aurkitu dut, espero zen bezala, izar finko bat ez zelaren ustean, alderatu nuen izarren tamaina ratio berdinean handitzen ez zen bitartean. Gainera, kometa bere argiak onartuko lukeena baino askoz gehiago handitzean lanbrotsua eta definiziorik gabea agertu zen, izarrek haien argitasuna eta definizioa mantentzen zuten bitartean egindako milaka behaketengatik mantenduko zutela banekiena. Segizioak erakutsi du nire usteak ongi oinarrituak zirela, azkenaldian behatu dugun kometa dela frogatuz.|William Herschel<ref>{{Erreferentzia|izena=Miner, Ellis D.,|abizena=1937-|izenburua=Uranus : the planet, rings, and satellites|argitaletxea=Wiley|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/36074508|edizioa=2nd ed|isbn=047197398X|pmc=36074508|sartze-data=2018-11-08}}</ref><ref group="oh">The power I had on when I first saw the comet was 227. From experience I know that the diameters of the fixed stars are not proportionally magnified with higher powers, as planets are; therefore I now put the powers at 460 and 932, and found that the diameter of the comet increased in proportion to the power, as it ought to be, on the supposition of its not being a fixed star, while the diameters of the stars to which I compared it were not increased in the same ratio. Moreover, the comet being magnified much beyond what its light would admit of, appeared hazy and ill-defined with these great powers, while the stars preserved that lustre and distinctness which from many thousand observations I knew they would retain. The sequel has shown that my surmises were well-founded, this proving to be the Comet we have lately observed.</ref>}}
Herschelek Nevil Maskelyne astronomoari bere aurkikuntza jakinarazi zion eta 1781eko apirilaren 23an erantzun harritu hau jaso zuen: "Ez dakit nola deitu. Eguzkiaren inguruko ia orbita zirkularrean mugitzen den ohiko planeta bat edo elipse oso eszentrikoan mugitzen den kometa bat izan daiteke. Oraindik ez dut koma edo buztanik ikusi<ref group="oh">I don't know what to call it. It is as likely to be a regular planet moving in an orbit nearly circular to the sun as a Comet moving in a very eccentric ellipsis. I have not yet seen any coma or tail to it.</ref>"
Herschelek bere objektu berria kometa gisa deskribatzen jarraitu zuen arren, beste astronomo batzuk jadanik beste zeozer izan zitekeela susmatzen hasi ziren. Anders Johan Lexell finlandiar-suediar astronomoa, Errusian lanean zegoena, izan zen objektuaren orbita kalkulatu zuen lehenengoa. [30] Bere orbita ia zirkularra izateak kometa bat beharrean planeta bat zela ondorioztatzera eraman zuen. Berlineko astronomo Johann Elert Bodek honela deskribatu zuen Herschelen aurkikuntza: "izar mugikor bat, Saturnotik haratago orbita batean zirkulatzen ari den gaurdaino ezagutzen ez den planeta baten gisako objektutzat har daitekeena". [31] Bodek ondorioztatu zuen bere orbita ia-zirkularra kometa batena baino planeta batena zela. [32]
|