Neptuno: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
|||
73. lerroa:
[[Jupiter]] eta [[Saturno]] bezala, Neptunoren [[atmosfera]] batez ere [[hidrogeno]] eta [[helio]]z osatuta dago, [[hidrokarburo]] traza txikiekin eta, baliteke, [[nitrogeno]]arekin. Hala ere, beste planetek baino [[izotz]] gehiago du, urarena zein [[amoniako]] eta [[metano]]arena. Bere barnealdea, Uranoren kasuan bezala, batez ere izotz eta arrokaz osaturik dago<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Podolak|izenburua=Comparative models of Uranus and Neptune|orrialdeak=1517–1522|abizena2=Weizman|abizena3=Marley|izena2=A.|izena3=M.|data=1995-12|url=https://doi.org/10.1016/0032-0633(95)00061-5|aldizkaria=Planetary and Space Science|alea=12|zenbakia=43|issn=0032-0633|doi=10.1016/0032-0633(95)00061-5|sartze-data=2018-10-29}}</ref>, eta horregatik esaten zaie bi planeta horiei "izotzezko erraldoiak"<ref>{{Erreferentzia|izena=Jonathan I.|abizena=Lunine|izenburua=The Atmospheres of Uranus and Neptune|orrialdeak=217–263|hizkuntza=en|data=1993-09|url=https://doi.org/10.1146/annurev.aa.31.090193.001245|aldizkaria=Annual Review of Astronomy and Astrophysics|alea=1|zenbakia=31|issn=0066-4146|doi=10.1146/annurev.aa.31.090193.001245|sartze-data=2018-10-29}}</ref>. Kanpoaldean dagoen metanoak ematen dio planetari kolore urdina<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Solar System Exploration: Planets: Neptune|data=2008-03-03|url=https://web.archive.org/web/20080303045911/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=OverviewLong|sartze-data=2018-10-29}}</ref>.
Uranoren atmosfera ia lauarekin alderatuta, Neptunoren atmosfera aktiboa da eta [[eguraldi]]ari lotutako fenomenoak ditu. Adibidez, ''Voyager 2'' bertatik 1989an pasa zenean, planetaren hego [[hemisferio]]an [[Orban Ilun Handia]] zegoen, Jupiterren dagoen [[Orban Gorri Handia]]ren parekoa. Eguraldi fenomeno hauek Eguzki-sistemako haizerik bortitzenek mantentzen dituzte, neurtutako 2.100 km/h-rekin<ref>{{Erreferentzia|izena=V. E.|abizena=Suomi|izenburua=High Winds of Neptune: A Possible Mechanism|orrialdeak=929–932|hizkuntza=en|abizena2=Limaye|abizena3=Johnson|izena2=S. S.|izena3=D. R.|data=1991-02-22|url=http://science.sciencemag.org/content/251/4996/929|aldizkaria=Science|alea=4996|zenbakia=251|issn=0036-8075|pmid=17847386|doi=10.1126/science.251.4996.929|sartze-data=2018-10-29}}</ref>. Eguzkitik hain urrun egonda, Neptunoren kanpo atmosfera Eguzki-sistema osoko lekurik hotzenetako bat da, 55 [[Kelvin (unitatea)|K]] (-218 [[Celsius gradu|ºC]]) tenperaturekin<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=W. B.|abizena=Hubbard|izenburua=Neptune's Deep Chemistry|orrialdeak=1279–1280|hizkuntza=en|data=1997-02-28|url=http://science.sciencemag.org/content/275/5304/1279|aldizkaria=Science|alea=5304|zenbakia=275|issn=0036-8075|pmid=9064785|doi=10.1126/science.275.5304.1279|sartze-data=2018-10-29}}</ref>. Planetaren erdialdean dauden tenperaturak, ordea, 5.400 K ingurukoak dira. Neptunok eraztun sistema zatikatu bat du, "arku" izena ematen zaiona, [[1984]]an aurkitua<ref>{{Erreferentzia|izena=John Noble|abizena=Wilford|izenburua=DATA SHOWS 2 RINGS CIRCLING NEPTUNE|hizkuntza=en|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?sec=technology&res=950DE3D71F38F933A25755C0A964948260&n=Top/News/Science/Topics/Space|sartze-data=2018-10-29}}</ref>.
== Historia ==
109. lerroa:
=== Barne egitura ===
Neptunoren barne egitura Uranoren antzekoa da. Bere atmosferak masaren %5 eta %10 artean osatzen du eta nukleorantz %10 eta %20 artean hedatzen da, non 10 [[Pascal (unitatea)|GPa]]-ra iristen den, [[Lurraren atmosfera]] baino 100.000 aldiz presio handiagoa. Atmosferaren barnealdean [[metano]], [[amoniako]] eta [[ur]]a aurkitzen da, geroz eta kontzentrazio handiagoetan<ref name=":0" />.
Mantua Lurraren masa baino 10 eta 15 aldiz masiboagoa da eta ur, amoniako eta metanoan aberatsa da. Zientzia planetarioetan ohikoa den bezala, nahasketa hau izotzezkoa dela esaten da, nahiz eta fluido dentso eta bero bat izan. Fluido hau elektrizitatearen eroalea da, eta batzuetan ur-amoniako ozeano izena ematen zaio<ref>{{Erreferentzia|izena=Atreya, S.|abizena=K.|izenburua=Water-Ammonia Ionic Ocean on Uranus and Neptune-Clue from Tropospheric Hydrogen Sulfide Clouds|hizkuntza=en|abizena2=A.|abizena3=A.|izena2=Egeler, P.|izena3=Wong,|data=2005-12|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005AGUFM.P11A0088A|aldizkaria=AGU Fall Meeting Abstracts|sartze-data=2018-10-30}}</ref>. Mantuan ur [[Ioi|ionikozko]] geruza bat dago, eta bertan molekulak hausten dira hidrogeno eta [[Oxigeno|oxigeno ioien]] zopa bat eratzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Shiga|izenburua=Weird water lurking inside giant planets|hizkuntza=en-US|url=https://www.newscientist.com/article/mg20727764.500-weird-water-lurking-inside-giant-planets/|aldizkaria=New Scientist|sartze-data=2018-10-30}}</ref>; sakonago oraindik [[Superionizatutako ur|superionizatutako ura]] dago, non oxigenoa kristaltzen den baina hidroneko ioiek flotatzen dute oxigenoak baimentzen duen egituran. 7.000 kilometroko sakoneran, metanoa deskonposatzen da [[Diamante|diamantezko]] kristalak eratzeko, barrurantz erortzen direnak euria izango balitz bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard A.|abizena=Kerr|izenburua=Neptune May Crush Methane Into Diamonds|orrialdeak=25–25|hizkuntza=en|data=1999-10-01|url=http://science.sciencemag.org/content/286/5437/25.1|aldizkaria=Science|alea=5437|zenbakia=286|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.286.5437.25a|sartze-data=2018-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Sarh|abizena=Kaplan|urtea=|izenburua=It rains solid diamonds on Uranus and Neptune|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|url=https://www.washingtonpost.com/news/speaking-of-science/wp/2017/08/25/it-rains-solid-diamonds-on-uranus-and-neptune/|aldizkaria=Washington Post|sartze-data=2018-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=D.|abizena=Kraus|izenburua=Formation of diamonds in laser-compressed hydrocarbons at planetary interior conditions|orrialdeak=606–611|hizkuntza=En|abizena2=Vorberger|abizena3=Pak|abizena4=Hartley|abizena5=Fletcher|abizena6=Frydrych|abizena7=Galtier|abizena8=Gamboa|abizena9=Gericke|izena2=J.|izena3=A.|izena4=N. J.|izena5=L. B.|izena6=S.|izena7=E.|izena8=E. J.|izena9=D. O.|data=2017-08-21|url=https://doi.org/10.1038/s41550-017-0219-9|aldizkaria=Nature Astronomy|alea=9|zenbakia=1|issn=2397-3366|doi=10.1038/s41550-017-0219-9|sartze-data=2018-10-30}}</ref>. [[Lawrence Livermore National Laboratory|Lawrence Livermore National Laboratoryan]] egindako ikerketa baten arabera, mantuaren oinarria karbono likidozko geruza bat izango litzateke, flotatzen duten diamante solidoekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oceans of diamond possible on Uranus and Neptune|data=2013-12-03|url=https://web.archive.org/web/20131203065217/http://www.astronomynow.com/news/n1001/21diamond/|sartze-data=2018-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=D. K|abizena=Bradley|izenburua=Shock Compressing Diamond to a Conducting Fluid|orrialdeak=195506|abizena2=Eggert|abizena3=Hicks|abizena4=Celliers|abizena5=Moon|abizena6=Cauble|abizena7=Collins|izena2=J. H.|izena3=D. G.|izena4=P. M.|izena5=S. J.|izena6=R. C.|izena7=G. W.|data=2004-11-05|url=https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.93.195506|aldizkaria=Physical Review Letters|alea=19|zenbakia=93|doi=10.1103/PhysRevLett.93.195506|sartze-data=2018-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=J. H.|abizena=Eggert|izenburua=Melting temperature of diamond at ultrahigh pressure|orrialdeak=40–43|hizkuntza=En|abizena2=Hicks|abizena3=Celliers|abizena4=Bradley|abizena5=McWilliams|abizena6=Jeanloz|abizena7=Miller|abizena8=Boehly|abizena9=Collins|izena2=D. G.|izena3=P. M.|izena4=D. K.|izena5=R. S.|izena6=R.|izena7=J. E.|izena8=T. R.|izena9=G. W.|data=2009-11-08|url=https://doi.org/10.1038/nphys1438|aldizkaria=Nature Physics|alea=1|zenbakia=6|issn=1745-2473|doi=10.1038/nphys1438|sartze-data=2018-10-30}}</ref>.
Neptunoren nukleoa burdin, nikel eta silikatoz osatua dagoela pentsatzen da, eta [[Nukleo (geologia)|nukleo]] horrek Lurraren masa baino 1,2 aldiz gehiago izango litzateke<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Podolak|izenburua=Comparative models of Uranus and Neptune|orrialdeak=1517–1522|abizena2=Weizman|abizena3=Marley|izena2=A.|izena3=M.|data=1995-12|url=https://doi.org/10.1016/0032-0633(95)00061-5|aldizkaria=Planetary and Space Science|alea=12|zenbakia=43|issn=0032-0633|doi=10.1016/0032-0633(95)00061-5|sartze-data=2018-10-30}}</ref>. Bere barruan dagoen presioa 7 Mbar (700 GPa) izango litzateke, Lurraren erdigunean dagoena baino bi aldiz gehiago, eta tenperatura 5.400 K izango litzateke<ref name=":0" />.
=== Atmosfera ===
| |||