Supernoba: berrikuspenen arteko aldeak

 

=== Argi kurbak ===

Historikoki misterio bat izan da supernoba bat hainbat hilabetez distiratzen mantentzen zuen energiaren iturria. Nahiz eta supernoba mota bakoitza sortzen duen energia azkar desagertzen bada ere, argi kurbak kanporatzen ari den materialaren berotze erradioaktiboak osatzen dituzte. Batzuen arabera, pulsar zentraleko energia birakaria litzateke. Kanporatzen diren gasak azkar itzaliko ziren bero mantentzeko energia ekarpenik gabe. Gaur egun indarrean dagoen azalpena, kanporatzen diren gasen izaera oso erradioaktiboa, supernoba mota gehienentzako egokia da. Lehenengo aldiz 1960ko hamarkadan kalkulatu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Bodansky|izenburua=Nucleosynthesis During Silicon Burning|orrialdeak=161–164|hizkuntza=en|abizena2=Clayton|abizena3=Fowler|izena2=Donald D.|izena3=William A.|data=1968-01-22|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1968PhRvL..20..161B|aldizkaria=Physical Review Letters|alea=4|zenbakia=20|issn=0031-9007|doi=10.1103/PhysRevLett.20.161|sartze-data=2018-10-09}}</ref>. SN 1987A supernoban gamma izpien lerroen behaketa zuzena egin zen, eta orduan argi eta garbi ikusi ziren nukleo erradioaktibo nagusiak.<ref name=":10">{{Erreferentzia|izena=S.M.|abizena=Matz|izenburua=Gamma-ray line emission from SN1987A|orrialdeak=416–418|hizkuntza=en|abizena2=Share|abizena3=Leising|abizena4=Chupp|abizena5=Vestrandt|abizena6=Purcell|abizena7=Strickman|abizena8=Reppin|izena2=G.H.|izena3=M.D.|izena4=E.L.|izena5=W.T.|izena6=W.R.|izena7=M.S.|izena8=C.|data=1988-02|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1988Natur.331..416M|aldizkaria=Nature|alea=6155|zenbakia=331|issn=0028-0836|doi=10.1038/331416a0|sartze-data=2018-10-09}}</ref>

 

 

Supernoba mota desberdinen argi kurba ikusgai guztiak berotze erradioaktiboaren eraginez sortzen dira, baina forma eta anplitudea aldatu egiten dira sortze mekanismoen, erradiazio ikusgarria sortzen duen moduaren, bere behaketa garaiaren eta kanporatutako materialaren gardentasunaren arabera. Argi kurbak desberdinak izan daitezke beste uhin luzeratan. Adibidez, uhin ultramorean behatu gero, eztanda oso argitsu bat dago ordu batzuk bakarrik irauten dituena, baina oso zaila da begi hutsez ikustea.

Ia motako supernoben argi kurba gehienak oso uniformeak izaten dira, magnitude absolutu maximo egonkorrarekin eta argitasun beherakada nahiko handiarekin. Ezaugarri hauengatik kandela estandar gisa erabiltzen dira kosmologian, nahiz eta aurreikusitako 847keV eta 1238keV gamma izpiak 2014. urteraino ez ziren detektatu.<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Churazov|izenburua=Cobalt-56 γ-ray emission lines from the type Ia supernova 2014J|orrialdeak=406–408|hizkuntza=en|abizena2=Sunyaev|abizena3=Isern|abizena4=Knödlseder|abizena5=Jean|abizena6=Lebrun|abizena7=Chugai|abizena8=Grebenev|abizena9=Bravo|izena2=R.|izena3=J.|izena4=J.|izena5=P.|izena6=F.|izena7=N.|izena8=S.|izena9=E.|data=2014-08|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2014Natur.512..406C|aldizkaria=Nature|alea=7515|zenbakia=512|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature13672|sartze-data=2018-10-09}}</ref> Ib eta Ic supernoben argi kurbak Ia motakoen antzekoan dira, nahiz eta bataz besteko argitasun maximo txikiagoa duten. Hala ere, Ic motako supernoba argitsuenei hipernoba deitzen zaie, eta argitasun maximoa altuagoa izateaz gain argi kurba zabalagoak ere badituzte. Energia gehigarriaren iturriak sortzen ari den zulo beltz birakari baten isurketak direla uste da, eta gamma izpien leherketak ere sortzen ditu.