Supernoba: berrikuspenen arteko aldeak

Historikoki misterio bat izan da supernoba bat hainbat hilabetez distiratzen mantentzen zuen energiaren iturria. Nahiz eta supernoba mota bakoitza sortzen duen energia azkar desagertzen bada ere, argi kurbak kanporatzen ari den materialaren berotze erradioaktiboak osatzen dituzte. Batzuen arabera, pulsar zentraleko energia birakaria litzateke. Kanporatzen diren gasak azkar itzaliko ziren bero mantentzeko energia ekarpenik gabe. Gaur egun indarrean dagoen azalpena, kanporatzen diren gasen izaera oso erradioaktiboa, supernoba mota gehienentzako egokia da. Lehenengo aldiz 1960ko hamarkadan kalkulatu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Bodansky|izenburua=Nucleosynthesis During Silicon Burning|orrialdeak=161–164|hizkuntza=en|abizena2=Clayton|abizena3=Fowler|izena2=Donald D.|izena3=William [103]A.|data=1968-01-22|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1968PhRvL..20..161B|aldizkaria=Physical Review Letters|alea=4|zenbakia=20|issn=0031-9007|doi=10.1103/PhysRevLett.20.161|sartze-data=2018-10-09}}</ref>. SN 1987A supernoban gamma izpien lerroen behaketa zuzena egin zen, eta orduan argi eta garbi ikusi ziren nukleo erradioaktibo nagusiak.<ref [104]name=":10">{{Erreferentzia|izena=S.M.|abizena=Matz|izenburua=Gamma-ray line emission from SN1987A|orrialdeak=416–418|hizkuntza=en|abizena2=Share|abizena3=Leising|abizena4=Chupp|abizena5=Vestrandt|abizena6=Purcell|abizena7=Strickman|abizena8=Reppin|izena2=G.H.|izena3=M.D.|izena4=E.L.|izena5=W.T.|izena6=W.R.|izena7=M.S.|izena8=C.|data=1988-02|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1988Natur.331..416M|aldizkaria=Nature|alea=6155|zenbakia=331|issn=0028-0836|doi=10.1038/331416a0|sartze-data=2018-10-09}}</ref>

Gaur egun, zuzeneko behaketari esker, badakigu II motako supernoba bat gertatzen deneko argiaren kurba aurreikusitako desintegrazio erradioaktiboak sortzen duela. Argi emisioa fotoi optikoek osatzen duten arren, isuritako gasek xurgatzen duten erradiazio indarra da hondarraren berotasuna mantentzen duena. SN1987A supernoban ikusi zenez, argi kurbaren maximoa 56Ni⁵⁶Ni 56Co⁵⁶Co isotopoan desintegratzean sortu zen (6 eguneko iraupena), eta argi kurbaren ondorengo zatia 56Co⁵⁶Co 56Fe⁵⁶Fe isotopoan desintegratzeko behar duen denborarekin bat zetorren.<ref [104]name=":10" 105/><ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Kasen|izenburua=TYPE II SUPERNOVAE: MODEL LIGHT CURVES AND STANDARD CANDLE RELATIONSHIPS|orrialdeak=2205–2216|hizkuntza=en|abizena2=Woosley|izena2=S. E.|data=2009-09-17|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2009ApJ...703.2205K|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=703|issn=0004-637X|doi=10.1088/0004-637X/703/2/2205|sartze-data=2018-10-09}}</ref>

Ia motako supernoben argi kurba gehienak oso uniformeak izaten dira, magnitude absolutu maximo egonkorrarekin eta argitasun beherakada nahiko handiarekin. Ezaugarri hauengatik kandela estandar gisa erabiltzen dira kosmologian, nahiz eta aurreikusitako 847keV eta 1238keV gamma izpiak 2014. urteanurteraino soilik detektatuez ziren detektatu.<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Churazov|izenburua=Cobalt-56 [106]γ-ray emission lines from the type Ia supernova 2014J|orrialdeak=406–408|hizkuntza=en|abizena2=Sunyaev|abizena3=Isern|abizena4=Knödlseder|abizena5=Jean|abizena6=Lebrun|abizena7=Chugai|abizena8=Grebenev|abizena9=Bravo|izena2=R.|izena3=J.|izena4=J.|izena5=P.|izena6=F.|izena7=N.|izena8=S.|izena9=E.|data=2014-08|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2014Natur.512..406C|aldizkaria=Nature|alea=7515|zenbakia=512|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature13672|sartze-data=2018-10-09}}</ref> Ib eta Ic supernoben argi kurbak Ia motakoen antzekoan dira, nahiz eta bataz besteko argitasun maximo txikiagoa duten. Hala ere, Ic motako supernoba argitsuenei hipernoba deitzen zaie, eta argitasun maximoa altuagoa izateaz gain argi kurba zabalagoak ere badituzte. Energia gehigarriaren iturriak sortzen ari den zulo beltz birakari baten isurketak direla uste da, eta gamma izpien leherketak ere sortzen ditu.

II motako supernoben argi kurbak I motakoena baino gainbehera askoz motelagoa du, eguneko 0,05 magnitude bataz beste,<ref>{{Erreferentzia|izena=Barbon,|abizena=R.|izenburua=Photometric [107]properties of type II supernovae|hizkuntza=en|abizena2=F.|abizena3=L.|izena2=Ciatti,|izena3=Rosino,|data=1979-2|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1979A&A....72..287B|aldizkaria=Astronomy and Astrophysics|zenbakia=72|issn=0004-6361|sartze-data=2018-10-09}}</ref> meseta-fasean izan ezik. Desintegrazio erradioaktiboak beharrean, argi ikusgarria energia zinetikoak sortzen du hainbat hilabetez, nagusiki superrerraldoi sortzailean dagoen hidrogenoa dela eta. Hasierako suntsipenean hidrogenoa berotzen eta ionizatzen da. II motako supernoben gehiengoak argi kurban meseta luzeak erakusten ditu, hidrogeno hau birkonbinatzen denean argia igorri eta gardenagoa bihurtzen baita. Ondoren, desintegrazio erradioaktiboak eragindako gainbehera hasten da, baina I motako supernobetan baino geldoagoa.[52]<ref name=":3" />

II-L motako supernobetan, mesetarik ez dago izar sortzaileak hidrogeno gutxi zuelako. Hidrogeno hau espektroan agertzeko nahikoa da, baina ez meseta sortzeko. IibIIb motako supernobetan aldiz, hidrogenoa hain dago agortua sortzen duten argi kurba I motakoen antzekoa dela.<ref 52name=":3" />

|Ic (argitsua) ||style="text-align:right"|−22 arte ||style="text-align:right"|5etik gora ||style="text-align:right"|roughlyia 25 || style="text-align:right" |ia 100