Abiadura angeluar: berrikuspenen arteko aldeak

'''Abiadura angeluarra''' deritzon magnitude fisikoak objektu bat biraketa-zentro edo biraketa-ardatz baten inguruan gauzatzen ari den biraketaren lastertasun angeluarra adierazten du. Magnitude bektoriala da, ''bektorea'' alegia (zehatzago hitz eginda, ''ardatz-bektorea'' edo ''sasibektorea'' dela esan beharko genuke), eta modulua, norabidea eta noranzkoa dituen lerro gezidun batez adierazten da era grafikoan. Abiadura angeluarra <math>\boldsymbol \omega</math> sinboloaz adierazi ohi da formuletan, eta <math>\text {rad/s}</math> unitatetan neurtzen da. UnitateMagnitude eratorria da, <math>\text {T}^{-1}</math> egitura dimentsionala duena.

<math display="block">\boldsymbol \omega \equiv \frac {\text {d}\theta} {\text {d}t}.,</math>alegia, ''angeluaren denborarekiko deribatua''; izan ere, deribatu denborala denez, ''abiadura'' izena du, eta angeluarena denez, ''angeluar'' adjektiboa hartzen du. Horren arabera, higidura zirkularraren kasuan, erlazio hau dago abiadura linealaren (abiaduraren modulua) eta abiadura angeluarraren moduluaren artean:

[[Fitxategi:Higidura zirkularra espazioan.png|thumb|Espazioan ''p'' planoko higidura zirkularra grafikoki adieraztean, eskuin-eskuaren erregelak erakutsiko digu abiadura angeluar bektoreari dagokion noranzkoa.|alt=|330x330px]]

Bigarren pauso batean, planoko higidura zirkular hori espazioan aztertuko dugu, hiru dimentsiotan. Alboko irudian ikus daitekeenez, higidura zirkular uniformea <math>\pi</math> plano horizontalean gertatzen da, eta oraingoanespazioan biraketa-ardatz bat kontsideratukontsidera behar dugudezakegu, kasu honetan <math>Oz</math> ardatz bertikala izango dena. Ardatz horren norabidea duen <math>\boldsymbol \omega</math> bektoreaz adieraziko dugu plano horretan ardatz horren inguruan higidura zirkularra egiten ari den partikularen abiadura angeluarra.

Alboko irudian ikus daitekeenez, <math>\boldsymbol \omega</math> bektorearen norabidea <math>\pi</math> planoaren perpendikularra da <math>(\boldsymbol \omega\perp \pi)</math> eta modulua, abiadura angeluar eskalarrarena <math>(\mid \boldsymbol \omega \mid = \omega)</math>. Eta erraz froga daitekeenez, erlazio hau dago <math>\boldsymbol v</math> abiadura linealaren eta <math>\boldsymbol \omega</math>''' '''abiadura angeluarraren artean:

Hain zuzen, adierazpen bektorial horren alde bietako bektoreen moduluak kalkulatuz:,

<math display="block">\mid\boldsymbol v \mid= v= \mid \boldsymbol \omega \times \boldsymbol r\mid = \omega r \sin \gamma = \omega R. </math>

lortzen da,. etaAgerikoa denez, emaitza hori bat dator abiadura angeluar eskalarraren kasuan azaldutakoarekin.

Nazioarteko SI sisteman, abiadura angeluarraren unitatea <math>\text {rad/s} </math> da. Unitate eratorria da, angeluak neurtzeko <math>\text {rad} </math>unitate adimentsionalaren eta segundoaren arteko zatiduraz definitzen dena.

Dena den, ''bira minutuko'' (edo ''birabete minutuko'') deritzon unitatea ere erabiltzen da praktikan, ardatz baten inguruko biraketan ari diren objektuen kasuan,; adibidez, motorren ardatzen biraketa-abiadura neurtzeko. Izenak berak dioenez, minutu bakoitzean objektuak osatzen dituen bira osoen kopurua adierazteko erabiltzen da. Nazioarteko sistema '''rpm''' sinboloaz adierazten da, ingelesezko “''revolution'''r'''evolution per'''p'''er minute'''m'''inute''” esamoldetik ateratako sigla dena. Kontuan izanik bira osoa <math>2 \pi </math> balioko angelua dela eta minutua hirurogei segundo direla, erlazio hau dago bi unitate horien artean:

Planoko higidura zirkular uniformearen kasuan, higidura hori periodikoa da, eta horrelakoetanfenomeno periodiko edo errepikakor guztietan bezala, beste bi magnitude fisiko definitudefini daitezke higidura zirkular ohiuniformea diraaztertzeko: ''periodoa'' eta ''maiztasuna'' (edo ''frekuentzia''). Honelaxe definitzen dira:

* '''''periodoa''''': bira oso bat egiteko behar den denbora da eta <math>P </math> sinboloaz adierazten da. Denbora-tarte bat denez, segundotan neurtzen da. ''Periodo'' kontzeptua era berean definitzen da higidura zirkularra ez den edozein prozesu fisiko periodikotan. Periodoa neurtzeko unitatea segundoa <math>(\text {s}) </math>da.

* '''''maiztasuna'' edo ''frekuentzia''''': prozesu fisiko periodiko batean denbora-unitatean osatzen diren ''bira'' edo ''ziklo fisiko''en kopurua da. Higidura zirkularraren kasuan bira osoak izango dira. Magnitude fisiko hau adierazteko sinboloa <math>\nu </math> (“nu” izeneko letra grekoa) da, nahiz eta <math>f </math> letra ere erabiltzen den. Nazioarteko SI sisteman ''hertz'' unitatea erabiltzen da, zeinaren sinboloa <math>\text {Hz} </math> den. Unitate hau eratorria da, eta <math>\text {s}^{-1} </math>balio du. Beraren esanahia “bira segundoko” edo “ziklo segundoko” da. Izatez, periodoa eta maiztasuna elkarren alderantzizkoak dira: