Duna: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
2. lerroa:
'''Duna''' [[harea]]-[[muino]]a da, haizeak lurzoru finkatugabea multzo erregularretan pilatuz eratua. Landaredi gabeko zoru hareatsuetan eta hareazko [[basamortu]]etan eratzen dira batik bat.<ref name="euskalterm">{{erreferentzia| izena= |abizena= |url=http://www.euskadi.eus/q91EusTermWar/kontsultaJSP/q91aBilaketaAction.do | izenburua=Hiztegi terminologikoa: duna |sartze-data=2018-8-29 |argitaletxea=Euskalterm, euskadi.eus}}</ref> Dunak mugikorrak dira haizearen eraginez etengabe lekualdatzen badira, eta finkoak landarediak lekuz aldatzea galarazten dienean.<ref name="zara">{{erreferentzia| egilea=Botanika Saila (Aranzadi Zientzia Elkartea) | url=http://www.aranzadi.eus/fileadmin/docs/Miniguias/Minigida_Vegetacion_Dunas_Zarautz.pdf | izenburua=Zarauzko dunetako landaredia |sartze-data=2018-8-29 |argitaletxea=aranzadi.eus}}</ref>
 
Duna mota desberdinak daude: barjan izenekoek ilargierdi forma dute, batetik bestera tarte handia izaten da eta muturrak mugimenduaren norabiderantz bideratuak dauzkate; beste batzuek hogeita hamabost gradu inguruko malda dute [[haizebe]]an dagoen aurpegian eta, aitzitik, txikiagoa izaten da hondarra igotzen den aurpegiko malda, hots, haizaldekoa. Hondar hedadura handietan barjan horiekbarjanak multzoka eta lerrokatuta azaldu ohi dira: zeharkako duna esaten zaie horiei. Zeharkako duna batzuen multzoari hondarrezko itsaso esaten zaio, eta hori izaten da [[erg]]en ohizko egitura, alegia, gailurrak lerrokatuta egoten dira baina sakongune handiz elkarrengandik bereiziak, eta sakongune horietan azpiko haitza agerian geratzen ere da batzuetan.
 
Beste duna mota bat parabolikoa da; horren adibide garbia dira [[kostalde]]ko dunak. Kasu horretan, ordea, dunaren antolamendua kontrakoa da, haizea datorren norabiderantz baitauzka muturrak. Malda handirik gabeko dunak dira, nahiko geldiak, baina haizea zakarra bada sakongunea aurrerantz higitzen da, eta dunak luzatu egiten dira, eta urkila itxurako dunak sortzen dituzte, beso luzekoak alegia. LuzerakoLuzetarako duna da hirugarren mota: indar handiko haizeek jotzen duten hondar gutxiko basamortuetako ordokietan eta goi ordokietan izaten dira horrelakoak. Berez, urkila itxurako dunen gehieneko garapena dira; izan ere, horrenbeste mugitzen dira, ezen hondar pilaketak sortzen baitituzte haizearen norabidean eta elkarren artean, [[Prozesu eoliko#Deflazioa|deflazioak]] eraginak.
 
== Etimologia ==
10. lerroa:
 
== Eraketa ==
[[Fitxategi:KeresztirányúParabolic dűnedune.PNGjpg|bélyegképthumb|400px|jobbraright|thumb|EraketaDuna parabolikoen eolikoaeraketa]]
Landarediak finkatu gabeko harea ugari dagoen tokietan eratzen dira dunak, basamortu eta hondartzetan batez ere. Hondar aleak haizearen norabidean mugitzen dira, eta hondarrak oztoporen bat topatzen duenean, duna osatzen da. Hori gertatzen denean, hondar aleak bertan itsatsita geratzen dira, eta bata bestaren gainean metatzen; azkenik, muino bat osatzen dute. Prozesu hori ez da amaitzen harik eta muinoak oztopoaren garaiera gainditzen duen arte. Une horretan zatikiak gailurrera iristen dira baina, haizeak sortzen duen zurrunbiloaren ondorioz, muinoaren atzeko aldetik erori eta bertan metatzen dira oreka maldaren arabera.