Museo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
64. lerroa:
Baina hekuntza artistikoak beste forma batzuk ere hartu zituen: arte museoak momentu horretan, ikasle eta artisten formakuntzarako gune moduan balio izan zuen. Hauek ez diote utziko mende guztian zehar, museo nagusietako maisuen margoak «kopiatzeari» eta bereziki Louvren, non, arauak jarri behar izan zituzten: koadro bat ezin zen hiru pertsona baino gehiagorengatik batera kopiatu. Eskulturen kopia ere martxan jarri zen: 1840an Louvreko fundizio tailerreko katalogoak 300 molde zituen; 1885ean ia mila zituen eta 1927an, tailerraren itxieraurtean, 1500etik gora, hauek 1882an [[Trocadero jauregia|Trocadero jauregian]] sortutako ''musée de la sculpture comparée (''eskultura konparatuaren museoa) dohaintzan eman zitzaizkion. Museoak [[musée des monuments français]], izena hartu zuen Iraultzaren garaian sortutako museoari aipua egin nahian. Gaur egun [[Chaillot jauregia|Chaillot jauregian]] kokatutako [[Arkitekura eta ondarearen hiria|Arkitekura eta ondarearen hiriaren]] zati bat da. Frantziako hiriburutik at arte museoak biderkatu egin ziren: Amiensekoak 1867an eraikin berria inauguratu ondoren, Grenoble, Marsella, Rouen, Lille eta Nantes. Gauza bera gertatu zen Europatik kanpo: Kandan [[Montrealko Arte Ederren Museoa]] sortu zen 1860an eta Estatu Batuetan 1870ean [[Metropolitan Museum of Art|New Yorkeko Arte Museo Metropolitarra]] eta [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] inauguratuko dira, [[Filadelfiako Arte Museoa]] 1877an eta [[Chicagoko Arte Institutua]] 1879an. Bide bera jarraituz europan [[Kunsthistorisches Museum|Kunthistorisches Museuma]] sortu zen Vienan 1891, etab.
[[Fitxategi:2017_London_-_Victoria_and_Albert_Museum_02.jpg|thumb|Victoria and Albert Museum barrualdea]]
Mendearen bigarren erdialde honetan jendearen bertaratzea ez zen bakarrik museo handien kasuan ematen, baizik eta erakusketa handien kasuetan ere. Horrela museo publikoaren erabilera soziala agerian gelditzen da: «jenioaren lanak geroari dagozkiote eta eremu pribatutik atera behar dute mirespen publikoari eskaintzeko» idatzi zuen [[Alfred Bruyas|Alfred Bruyasek]], [[Gustave Courbet|Gustave Coubeten]] lagun eta babesleak, 1868an [[Montpellier|Montpellierreko]] hiriari bere bilduma eskaini zionean. Horrela, 180ko hamarkadatik, Louvren erakusketak antolatzen ziren, eta ez bakarrik arte erakusketak. Izan ere, XIX. mendean idustria asko garatu zen eta museoan frantziako industriaren zenbait produktu erakutsi zitezketen. Horrela marrazketa eskolak, erakusketa unibertsalak, eta arte apliaktuaren inguruko museoak sortuko dira. Horietako lehena Londresen sortuko da 1852an,hiri berean urte bete lehenago [[munduko lehen erakuskera unibetsala]] ospatu ondoren. Henri Cole, enpresari eta gizon victoriarrak amaitu berri zen erakusketa unibertsalean erakutsitako objektuak 500 librengatik erosi eta bilduma iraunkor bat osatzeko agindu zuen. [[South Kensington|South Kensingtonen]] lursail bat aurkitu zuen eta, segituan, bilduma anitz, arte eskola, anfiteatroa eta liburutegia zituen museoa eredu bihurtu ziren. [[Victoria and Albert Museum]] bezala berrizendu zen. Datozen urteetan arte dekoratiboaren inguruko beste zenbait museo sortu ziren, Vienatik hasi eta Budapesteraino, Stockholm eta Berlinetik pasaz. Frantzian, ez da 1905arte horrelako museorik agertuko. Hala ere, 1856an, Lyonen antzeko museo bat egitea erabaki zen hiriko merkataritza ganberaren erabakiz. Hurrengo urtean Manchesterren arte erakusketa ambiziotsu bat izan zen, Arte Treasures. Antzinako artearen sintesia izan nahi zuen, margo, ekultura eta arte garaikidearen atzera begirako erakusketa bat izanik eta arte dekoratiboa eta margo britaniar garaikide batzuk zituelarik. Horresnbesteko arrakasta izan zuen, ezen Londresko tren bereziak ere jarri behar izan zituzten. Erakusketek eta museoek herritarren artean zuten arrakasta XIX. mendeko azken laurdena markatu zuen instrukzio eta zabalpen politika baten ondrioa zen. Bereziki Frantzian «museoaren berrantolapena eskolaren korolarioa da» 1881eko ministeritzako zirkular baten arabera. Kantoietako museoen aldeko gobernuaren asmoak, elkarteak nagusitzen diren kanpainen bidez bideratzen da, Edmond Groult, [[Lisieux|Liseuxeko]] abokatuak zuzendurikoa moduan: «heziketaren bidez moralizatzea, arteekin liluratzea, zientziekin aberastea» zen gauzen irakasgaien militante hau, honelako berrogehita hamarren bat entziklopedia txiki sortzea bultzatu zuelarik. Beste batzuk,ambiziotsuagoak, [[Émile Guimet]] industriagizonaren moduan, museo zehatzagoak sortu zituzten. Honek gizakiaren zriontasuna bilatu zutenei begira, erlijio sortzaileak zirela ikusi zuen eta, hortik lehen aldiz, Lyonen (1879) eta ondoren Parisen (1889) Ekialdeko erlijioen historiaren museo baten sorkuntza. Gaur egun bere izena darama, [[Guimet Museoa]]
XIX. mendeko museoen inguruko azken atala museo etnografikoena izan zen. Bitxikerien kabineteen ondorengoak izan ziren, explorazio bidaiekin aberastuak eta inperio kolonialen formakuntzari esker ondoren. [[Etnografia]] bera, zientzia bihurtzen ari zenean sortu zen, hau da, XIX. mende erdialdean. Horregatik 1837tik, Japoniako bidaiko itzuleran Philip Frantz Von Siebold botanikariak Herbeheretako erregearen agindu bat jaso zuen esanez jakitera eman zuen bildumekin museo bat antolatzeko. Horrela sortu zen [[Leiden|Lleidengo]] Voor Volkerkunde museoa. Adibidea Alemaniara zabaldu zen, Leipzig, Munich eta Berlinera, konkretuki. Parisen [[1878ko Erakusketa Unibertsala|1878ko Erakusketa Unibertsalaren]] datorren egunean [[E-T Hamy]], Historia Naturalaren museo nazionalean Antropologia irakaslea, Trocadero jauregian museo etnografiko bat irekitzeko agindua jaso zuen. Erresuma Batuan , 1883an, Oxfordeko Unibertsitatea Pitt-Riversen generalaren doaintzaz baliatu zen, berak hasitako armen bilduma jarraitzeko. Orduan iritsi ziren berrikuntza museografikoak herrialde eskandinabiarretara: beren izaera nazionalaren desira indartsu batek mugiturik , ikerketa etnografikoek herri-tradizioen nabaritasunak kontserbatzera eraman zituen. Horrela sortuz 1873an Nordiska Museel Estockholmon,«jatorri eskandinabiarra duten hizkuntza bat hitz egiten den» eskualdeei eskainitako museo bat. Baserri zein hiri giroko objektuak bertan «figura eta taldeez girotutako bizitza intimoa eta etxeko lanak errepresentatzen dituzten barnealdeak» aurkezten ziren. Bertan baserri girok zein hirikoak bertan aurkeztu ziren. Barnealdeen errepresentazio hau argizari museoetan oinarritua zeoen, garaian oso modan zegoena, [[musée Grévin]]-en kasuan gertazten zen moduan, Parisen 1882an inauguratua. 1884ean [[Trocadero museoa|Trocadero museoan]] Europa areto bat ireki zen, barnealde bretoi bat tamaina naturaleko zazpi manikiz osatua ikusten delarik. Azkenik, museo etnografikoen alorrean kokaturik, 1827an [[Marinaren museoa]] sortu zen Louvreko hamar bat aretoetan. Bertan, batetik « barku zahar zein brrien maketak» erakusten ziren, eta bestetik, itsasgizonek frantsesek ekarritako urruneko bitxikeriak. Lehen aretoan, [[La Péruse|La Pérouse]], [[la Boussole eta l’Astrolabe]] itsasontzien hondakinez ( kanpaiak, kanoi tutuak, ainguraketa zatiak...)osaturiko piramide bitxi bat sortu zen, hauek 1788an [[Vanikoro]] irlan (ozeano pazifikoa) ondoratu zirelarik. 1943an [[Marinaren Museo Nazionala]] ere Trocadero jauregira lekualdatu zen.
=== XX.mende hasiera ===
75 ⟶ 79 lerroa:
Gerra arteko garaitik 1950eko hamarkadaraino, XIX. mendetik eta ordura arte eginiko praktika museografikoak zalantzan jarri ziren: objektu errepikakorren serieak bitrinetan pilaturik, margoak bata bestearen ondoan estu estu jarririk bi, hiru edo lau maila gainjarrietan, iztuku eta urre gainkargatuz dekoraturiko gelak. Orain estetika zainduagoa nahi zen, objektua bera nabarmendu nahi zen. Horretarako, objektu bakoitza besteengandik gehiago banantzen da, horrek begien mugimendua errazten du, ondoaren neutraltasuna bultzatzen da eta euskarri eta argiteriari garrantzia ematen zaio. Ikasketa galeriak edo erreserbak sortzen dira, dena pentsamendu eskola berri batekin bat doalarik, [[Weimar|Weimarrreko]] (Alemania) [[Bauhaus]] eskolak defendatzen zuena. Eskola hau [[Walter Gropius|Walter Gropiusek]] sortu zuen eta bere irakaslegoaren artean Itten, [[Vasili Kandinski|Kandinski]], [[Paul Klee|Klee]], [[László Moholy-Nagy|Moholy-Nagy]] edo [[Oskar Schlemmer|Schlemmer]] zeuden klaseak ematen. [[Ludwig Mies van der Rohe|Mies van der Rohek]] zuzendu zuen eskola 1930etik 1933ra arte, eskolaren itxiera data eta hau [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] joaten den momentua. 1942an «hiri txiki baterako museo proiektua» marraztu zuen. Orduan banaketak deuseztatzea eta «lana komunitate bizidunetik banatzen duen hesia botatzea» irudikatu zuen.
[[Fitxategi:Solomon_R._Guggenheim_Museum_interior,_1071_Fifth_Ave.,_New_York,_New_York,_USA_-_2012_H_08.JPG|thumb|Solomon R. Guggenheim Museoaren barnealdea]]
Baina berrikuntza arkitektonikoa ez zen bere hartan gelditu: 1943an Nueva Yorken [[Solomon R. Guggenheim Museoa|Guggenheim museoko Salomon R eraikinaren]] erakusketa galeria sortu zen. 1959an amaitu zen. Hau 430 metroko malda kiribildu batean oinarritzen da, hau bost mailatan banatzen delarik eta aldi berean berrogehi bat geletan. Erakusketa espazio mota honen aukeraketak eztabaida bat baino gehiago piztu du.
81 ⟶ 85 lerroa:
=== 1975etik gaur egun arte ===
[[Fitxategi:Picasso_Musee_w.jpg|thumb|Picasso Museoa]]
1975etik aurrera, artearen merkatuan lehiatzen hasi zenean, metropoli eta hiri ertainetako eraikuntza, zabalkunde eta berrikuntza ikaragarriek museoen mundura iraultza ekarri zuen, arkitekto errekonozituenak mugiaraziz. Parisen 1977an inauguraturiko [[Georges Pompidou Zentroa|George Pompidou Zentroa]] da horren adibide. [[Renzo Piano]] eta [[Richard Rogers|Richard Rogersek]] eraikinaren kanpoaldean, fatxadan ikusgai, bandeja zabal batzuetan funtzio teknikoa ziurtatzen zuten dispositiboak ezarri zituzten. Museoen egokitzapen honek flexibilitate ahalik eta handiena eskaintzen zien lanen erakusketei. Beste museo batzuk antolamendu bera bera erakusten dute: [[Aire eta espazioaren museoa]] Washingtonen, 1975ean inauguratua, edo [[Zientzia eta Industriaren Hiria]] Parisen, 1980. hamarkadaren erdialdean eraikia.
89 ⟶ 95 lerroa:
Museo hauek , itxura moderno eta post modernodunak, zentro kultural gisara antolatzen dira orain: erakusketa aretoez gain, aldi batekoak edo iraunkorrak, hainbat ekipamendu dituzte: ikerketa, dokumentazio edo lanen errestaurazio zentroa, batzuetan liburutegi publikoak, auditorioa, ikus-entzunezko aretoak, hezkuntza tailerrak, merkataritza zerbitzuak, liburu dendak, boutiqueak, kafeak, jatetxeak, baita bisitarien harreran informazio eta orientaziorako espazio handiak. Helburua bisitari gehiago erakartzea da. Horretarako museoek ekintza eskaintza handia dute, liburuak argitaratzen dituzte, filmak ekoizten dituzte, edo kontzertu edo hitzaldiak antolatzen dituzte. Izan ere, museo handi hauek fazeta anitzeko zentroetan bilakatzen dira, hiri erdian kokaturik, eta «bizitza kulturala» deritzon horretan espirituala eta kontsumoa bateratzen diren momentuaren oinarri bilakatuz.
Baina horretarako museo horiek egokitzea ezinbestekoa izan zen, batzuek zabalera handikoa, New Yorkeko MoMa, Washingtoneko National Gallery edo Pariseko Louvre museoa bezala. Obra handi hauek museoaren irudi klasikoa aldatu zuten forma moderno bat emanez, handiagoa eta erosoagoa aldi berean. Bertaratze kopuruaren gorakadak honen arrakasta adierazten du: adibide gisara, frantziako 30 museo nazionalena, 5 milioi bisitari izanik 1960an, 6 milioi 1970ean, 9 milioi baino gehiago 1980an eta ia 14 milioi 1993an.[[Fitxategi:Guggenheim_Bilbao_Museum.jpg|thumb|Bilboko Guggenheim Museoa]]Bisitarien gorakada eraikin berrien irekierarengatik eta harrera gaitasuna handiagoagatik azaldu daiteke, baina baita ere museoa bisitatzeak prestigio kutsu bat berreskuratu zuelako ere. Adibidez, Louvre, Versalles edo Orsay museoek egunero 10.000-20.000 bisitari jasotzen zituzten. Hain zuzen ere, 1980. hamarkadan kultura instriaz, eskaintza eta eskaria, inbertsioaz eta errentagarritasunaz hitz egiten hasi zen. Museo batek enpresa baten moduan funtzionatu behar zuela esaten hasi zen eta bere bezeroak erakarri behar zituela. Merkataritza-logika hau Louvre Museoarengatik oso urrutira eramana izan zen, zeinak bere marka merkaturatu baitzuen frankizien bidez Estatu Batuetan edo Golfoko herrialdeetan. Eta hala eta guztiz Kultura Ministerioaren diru-laguntza garrantzitsu bat jasotzen jarraitzen zuelarik, izan ere, Frantzian, mezenasgoa ahulegia zen diru publikoa ordezkatzeko. Museo handiak ekonomia mixtoko eta autoritate lehia batean topatu ziren.
Museoen suspertze honek bereziki [[Arte garaikide|arte garaikideko]] museoei eragin zien bereziki, baina baita ere arkeologia eta tokiko museoei. Mugimendu orokortu honek, Estatuak bultzatua eta lagundua, herri agintariek ere bere gain hartu zuten, horrelako ekipamendu kulturalen balio sinbolikoa hauteman zutelarik.
| |||