Asto: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
7. lerroa:
'''Astoa''' (''Equus africanus asinus'') etxekotutako [[ugaztun]] [[perisodaktilo]]a da, [[Equidae]] familiakoa, [[zaldi]]aren antzekoa dena baina txikiagoa, belarri-luzea eta larru-latza. Haren antzinako arbaso basatia [[Afrikako basa asto]]a (''Equus africanus'') da. Lehen '''Equus asinus asinus''' izena ematen zitzaion, baina [[2003]]an Nomenklatura Zoologikoko Nazioarteko Batzordeak erabaki zuen etxekotutako espezieen izenak espezie basatiaren izenarekin bat egin behar duela.
 
Astoaren garaiera arrazarenArrazaren arabera, 1metro m-tikbat eta 1,60 metrotarainokoametro arteko garaiera izan daitekedezake. Berezitasun nabarienak hauek dira: belarri luzeak, isats luzea, ile multzo bat muturrean, ilea ia gorputz guztian kolore berekoa, eta kailuak aurreko hanketan. Animalia sendo, jan urria da. Lurralde askotan garraiorako asko erabiltzen da oraindik. Arraza asko daude, batzuk heziak, beste batzuk basatiak. Asto basatiak (edo ''basastoak'') Afrikan bizi dira, [[Nubia]] eta [[Etiopia]]ko lurraldeetan.
 
Gizakiak asko erabili izan du, eta [[K. a. 3. milurtekoa]]n etxekoturik zegoela dokumentatua dago. Munduko leku ezberdinetara zabalduz joan zen, esate baterako [[Amerika|Ameriketara]], bereziki zama-abere gisa erabilia izan zenean. Horren ondorioz, eta hainbat abere bertan abandonatuak izan zirelako, basastoen populazioak sortu ziren, adibidez [[Ipar Amerika]]n.
Oso animalia erabilia izan da gizakiengatik eta [[K. a. 3. milurtekoa]]n jada etxabere gisa erabiltzen zela dokumentatua dago.
 
Astoa munduko leku ezberdinetara zabaltzen joan da, bereziki zama-aberea bezala erabilia izan zenean, esate baterako [[Amerika|Ameriketara]]. Haren ondorioz, eta hainbat abere bertan abandonatuak izan zirelako, basa-astoen populazioak sortu dira esate baterako [[Ipar Amerika|Ipar Ameriketan]].
 
== Euskal Herriko bertoko astoak ==
{{Sakontzeko|Enkarterriko astoa|Piriniar astoa}}
* Euskal Herrian Enkarterriko astoa izeneko bertoko asto [[Arraza (biologia)|arraza]] dago. Garai batean Euskal Herri guztian [[Enkarterri]]ko arrazaren antzeko astoak zeuden. Asto hauek inguruko astoak baino askoz txikiagoak dira tamainaz eta muturra eta sabelaldea zuri kolorekoak dauzkate. Egun beste arraza eta mota ezberdinetako astoak daude euskal landa eremuan, nahiz eta bertoko arraza berreskuratzeko hainbat ekimen dauden. Esate baterako [[Lazkao]]ko "[[Astotxo eguna|astotxo egunean]]" burutzen den bertoko arrazako astoen txapelketa.
* [[Ipar Euskal Herria]]n [[Piriniar astoa]] delako arraza hedatutahedatua zegoen, Enkarterriko astoa motatik oso gertukoa. Galzorian dago egun.
{{Sakontzeko|Enkarterriko astoa}}
 
* [[Ipar Euskal Herria]]n Piriniar astoa delako arraza hedatuta zegoen, Enkarterriko astoa motatik oso gertukoa. Galzorian dago egun.
{{Sakontzeko|Piriniar astoa}}
 
== IkusiIkus, gainera ==
* [[Enzebra]]
* [[Kiang]]