Arabia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
31. lerroa:
| info gehiago =
}}
'''Arabia''' edo '''Arabiar penintsula'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0164.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia}}</ref> [[Asia]]ko hego-mendebaldeko penintsula da, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertainean]] kokatua, hiru itsasoren artean
== Geografia ==
▲'''Arabia''' edo '''Arabiar penintsula'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0164.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia}}</ref> [[Asia]]ko hego-mendebaldeko penintsula da, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertainean]], hiru itsasoren artean kokatua: [[Persiar golkoa|Persiar Golkoa]], [[Indiako ozeanoa]] eta [[Itsaso Gorria]]. Bertako klima [[basamortuko klima|basamortukoa]] da, guztiz lehorra. Mugak: [[Jordania]] eta [[Irak]], iparraldean; [[Aqabako golkoa]] eta [[Itsaso Gorria]], mendebaldean; [[Persiar golkoa|Persiar Golkoa]], ekialdean. 3.000.000 km<sup>2</sup>eta 15.000.000 biztanle inguru ditu.
[[Saudi Arabia]], [[Yemen]], [[Oman]], [[Arabiar Emirerri Batuak]], [[Qatar]], [[Bahrain]] eta [[Kuwait]] herrialdeak daude Arabian.
== Historia ==
=== Islam aurreko Arabia ===
[[K. a. IX. mendea|K. a. IX. mendeko]] testu [[akadiar Inperioa|akadtar]] eta [[hebrear]]rek [[Mesopotamia]]ko [[basamortu]]an, gaur egun Arabia denaren ipar-mendebaldean kokatzen dute ''Aribi, Arabu, Arubu ''(akadtarrek) eta ''Arab'' (hebrearrek) deituriko herria. Geroago, gerrak galdu arren beti [[matxinada|matxinadetan]] aritzen ziren arabiarrak aipatu zituzten [[asiriar]]rek beren kroniketan. [[Iran|Persiak]]
Arabiaren iparraldean egokituriko herriek ([[hebrear]]rak, [[babiloniar Inperioa|babiloniarrak]], persiarrak) antzinako ekialde klasikoari begira bizi behar izan bazuten ere, Arabia hegoaldean bizi ziren [[semita]] herriek zibilizazio arras berezia ezagutu zuten. Kristo aurreko testu hebrear batek ematen du [[Saba (Arabia)|Sabako]] estatu baten berri. [[K. a. 24]]an, [[Zesar Augusto|Augustok]] [[Egipto]]ko gobernaria igorri zuen lurralde haiek konkistatzera. [[Hego Arabia]] nekazaritzako teknika aurreratuei esker (ureztatze-teknikak eta terrazak) lorturiko gaiez bizi zen, baina gainerako arabiar lurraldeetako bizimodua zeharo bestelakoa zen. [[Beduino]] [[nomada]]k azienda-hazkuntzatik bizi ziren, eta [[oasi]]etan laborantza- eta azienda-hazkuntzaz bizi ziren taldeak nomaden razzien mendean zeuden. Horietaz gainera, Mesopotamia, Siria eta [[Palestina]] inguruko lurraldeetan ere bizi ziren arabiarrak. Arabiako [[Nabatea|Nabatene erreinua]] ([[Petra]], hiriburua) erromatarren aliatua izan zen. [[106]]. urtean, [[Trajano]]k bereganatu, eta Arabiako probintzia eratu zuen. [[III. mendea]]ren bukaeran, [[lakhmida]]k Siriako basamortuan nagusitu ziren, [[Antzinako Erroma|erromatar]] eta [[sasanidar]]rekin aliatu, eta [[Bizantzio]]tik egotzitako [[nestoriotar]]rak onartu zituzten. Beste dinastia bateko arabiarrak, gasanidak, Bizantziorekin aliatu eta kristau monofisita bihurtu ziren. [[Islam]]a sortu zen garaian, [[politeismo arabiar]]raz gainera, [[kristautasun monofisita]], [[kristautasun nestoriar]]ra eta [[judaismo]]a ziren Arabiako penintsulako erlijioak.
| |||