|
== Tipologia ==
Metodo zientifikoen sistematizazioa arlo zail eta konplexua da. Ez da hau klasifikatzeko modu bakarra existitzen; hala eta guztiz ere, datorrenean komunitate zientifikoan adostasun nahikoa duen klasifikazioa plazaratuko da. Honez gain, garrantzitsua da aipatzea metodo hutsezinik ez dagoela jakintza eskuratzean: metodo guztiak dira proposamen arrazionalak jakintzaren lorpenerako.
=== Metodo enpiriko-analitikoa ===
* Metodo enpiriko-analitikoa.[[gizarte zientzia|Giza-gizarte zientzietan]] eta [[zientzia naturaletannatural]]etan da ohikoena. Zientzia deskriptiboak ezaugarritzen ditu. Orokorrean gehien erabiltzen den metodoa da; logika enpirikoan oinarritzen da. Honen barruan hainbat metodo jakin ezberdindu ditzakegu, bakoitza bere teknikekin. Fenomeno baten elementuak ezberdindu eta banan banan berrikusten dira.
** ;Metodo esperimentala.: Batzuek metodo enpirikotik independienteindependente bezala ikusten dute duen garapen eta garrantziagatik. Era berean, bere oinarri den logika esperimentaletik ere independienteindependente dela kontsiteratuakontsideratua da. Honez gain, hauek ere barnebiltzen ditu:
*** ;Metodo hipotetiko-deduktiboa.: Metodo esperimentala independienteindependente moduan hartuz gero, metodo hipotetiko-deduktiboa metodo enpiriko analitikoaren metodo espezifikoa izango litzateke.
** ;Behaketa zientifikoaren metodoa.: Zientzia deskriptiboetan da ohiko.
** ;Neurketaren metodoa.: Honetatik abiatuz sortzen da gune enpiriko-estadistiko guztia.
* Metodo hermeneutikoa. Testuen arteko koherentzien metodoa da, filologiarena, liburu sakratuen exegesiarena eta arau eta printzipioen koherentziarena. ▼
* Metodo dialektikoa. Materialismo historikoari hasiera eman zion metodoa da; bere ezaugarri nagusia fenomeno historiko eta sozialak mugimendu iraunkorrean hautematen dituela da. ▼=== Metodo logikoak ===
* Metodo fenomenologikoa. Jakintza metatzailea da eta ez horren autozuzentzailea. ▼* Metodo logikoa. Metodo zientifikoaren beste adar garrantzitsu bat da, oso klasikoa da eta ez da horren fidagarria. Metodo enpirikoarekin bateratzean metodo hipotetiko-deduktiboa sortuko da, egungo metodorik fidagarrienetako bat. ▼* Metodo historikoa. Objektuak euren segida kronologikoan dituzten etapa ezberdinen ezagutzara bideratzen da. Ikertzen ari den objektu edo fenomenoaren eboluzio eta garapena ezagutzeko bere historia, etapa nagusi eta lotura historiko nagusiak ezagutzera eman behar dira. ▼
* Metodo sistemikoa. Objektua moldatu nahi da bere ezaugarrien zehaztapen eta hauen arteko elkarrekintzaren bitartez. Erlazio hauek alde batetik, objektuaren estruktura, eta bestetik bere dinamika determinatuko dute. ▼==== Metodo logiko-deduktiboa ====
* Metodo sintetikoa. Ustezko egitate aislatuak erlazionatu eta elementu ezberdinak bateratuko dituen teoriak formulatuko dituen prozesua da. Elementu ugariren bateratze arrazionalean datza totalitate berri bat sortuaz. Ohikoena da metodo hau hipotesien planteamenduan garatzea. ▼** Metodo logiko-deduktiboa. Juzguen lotura batzuetatik abiatuz, aditzera emandako printzipioak kasu partikularretara aplikatzen dira. Estrapolazioaren metodoa da nabariena. Honakoetan banatzen da ▼▲* Metodo logikoa. Metodo zientifikoaren beste adar garrantzitsu bat da, oso klasikoa da eta ez da horren fidagarria. Metodo enpirikoarekin bateratzean metodo hipotetiko-deduktiboa sortuko da, egungo metodorik fidagarrienetako bat.
;Berehalako ondorioaren zuzeneko metodo deduktiboa: Premisa bakar batetik lortzen da burubidea, hau da, bitartekaririk gabe lortzen da ondorioa.
▲** Metodo logiko-deduktiboa. Juzguen lotura batzuetatik abiatuz, aditzera emandako printzipioak kasu partikularretara aplikatzen dira. Estrapolazioaren metodoa da nabariena. Honakoetan banatzen da
***;Zuzenekoa Berehalakoez ondorioaren zuzenekoden metodo deduktiboa. edo berehalakoa ez den ondorioa: Premisa bakarnagusiak batetikproposizio lortzenunibertsala daedukiko burubideadu, haunagusia da,ez bitartekaririkden gabepremisak proposizio partikularra; bi hauen arteko konparaketarekin lortzen da ondorioa. Silogismoak erabiltzen ditu.
*** Zuzenekoa ez den metodo deduktiboa edo berehalakoa ez den ondorioa. Premisa nagusiak proposizio unibertsala edukiko du, nagusia ez den premisak proposizio partikularra; bi hauen arteko konparaketarekin lortzen da ondorioa. Silogismoak erabiltzen ditu.
**==== Metodo logiko-induktiboa. ====
Kasu partikularretatik abiatuz ondorio orokorretara iristen da. Interpolazioaren metodoa da bere erabileran ezaugarria.
*** ;Indukzio osoaren metodo induktiboa.: Ondorioa ikerketa objektua osatzen duten elementu guztien azterketatik dator, hau da, ikerketa objektua osatzen duten elementu guztiak ezagutzen baditugu soilik izan daiteke aplikagarri metodo hau. Gainera jakinda ikerketa objektuaren elementu guztiei dagokie jakintza orokorra.
*** ;Indukzio osatugabearen metodo induktiboa.: Ikerketa objektuari dagozkion elementuak ezin dira kuantifikatu eta orokortasunean ikertuak izan. Beraz, ikertzailea errepresentatzeko lagin bat hartzearen beharretan geldituko da honetatik orokortuz. Era berean bi metodo hauek osatuko dute:
**** ;Zerrendaketa sinplezko edo izan daitekeen ondorioaren metodo induktiboa.: Elementu oso handi edo infinituak dituzten ikerketa objektuetan erabilia izango da. Ondorio unibertsal bat eragingo du izaera berdin bat ikerketa objektuari dagozkion elementu homogeneo batzuetan errepikatzen dela behatzean. Errepikapen hauetan ez da kontraesankorra den kasurik gertatuko edo ez da ikertu diren ezaugarri komunak ez dituen kasurik agertuko. Aztertuko diren kasuen araberakoa izango da metodo honen aplikagarritasuna. Bere ondorioak ezin dira zerbaiten froga bezala agertu baizik eta egiazkotasun posible bezala. Nahikoa da ondorioa ezeztatzen duen kasu bat agertzea hau okertzat hartzeko.
**** ;Indukzio zientifikoaren metodoa.: Ikerketa objektuaren izaera edo lotura beharrezkoak ikertzen dira, kausalitate erlazioak, hala nola. Erlazio handia du metodo enpirikoarekin.
*** Metodo analogikoa. Bi objektuen arteko antzekotasunetik ondorioztatzean datza, gainerako ezaugarriak ere antzekoak izango diren probabilitatean. Arrazoiketa analogikoak ez dira beti balizkoak. ▼==== Metodo analogikoa ====
▲*** Metodo analogikoa. Bi objektuen arteko antzekotasunetik ondorioztatzean datza, gainerako ezaugarriak ere antzekoak izango diren probabilitatean. Arrazoiketa analogikoak ez dira beti balizkoak.
=== Beste metodo batzuk ===
▲* ;Metodo hermeneutikoa .: Testuen arteko koherentzien metodoa da, filologiarena, liburu sakratuen exegesiarena eta arau eta printzipioen koherentziarena.
▲* ;Metodo dialektikoa .: Materialismo historikoari hasiera eman zion metodoa da; bere ezaugarri nagusia fenomeno historiko eta sozialak mugimendu iraunkorrean hautematen dituela da.
▲* ;Metodo fenomenologikoa .: Jakintza metatzailea da eta ez horren autozuzentzailea.
▲* ;Metodo historikoa .: Objektuak euren segida kronologikoan dituzten etapa ezberdinen ezagutzara bideratzen da. Ikertzen ari den objektu edo fenomenoaren eboluzio eta garapena ezagutzeko bere historia, etapa nagusi eta lotura historiko nagusiak ezagutzera eman behar dira.
▲* ;Metodo sistemikoa .: Objektua moldatu nahi da bere ezaugarrien zehaztapen eta hauen arteko elkarrekintzaren bitartez. Erlazio hauek alde batetik, objektuaren estruktura, eta bestetik bere dinamika determinatuko dute.
▲* ;Metodo sintetikoa .: Ustezko egitate aislatuakisolatuak erlazionatu eta elementu ezberdinak bateratuko dituen teoriak formulatuko dituen prozesua da. Elementu ugariren bateratze arrazionalean datza totalitateosotasun berri bat sortuaz. Ohikoena da metodo hau hipotesien planteamenduan garatzea.
[[Kategoria:Filosofia]]
[[Kategoria:Metodo zientifikoa]]
[[de:Wissenschaftliche Arbeit]]
| 