(90377) Sedna: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-aurkitzen da +dago) |
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-hurrun +urrun) |
||
143. lerroa:
| colspan="3" id="111" style="text-align: left;" |<br>
|}
'''(90377) Sedna''' [[eguzki-sistemako gorputz txiki]] bat da; zehazki, [[transneptunotar objektu]] bat. 2012an [[Neptuno]] eta [[Eguzkia|Eguzkiaren]] arteko distantzia, hiru aldiz
[[2003|2003ko]] [[Azaroaren 14|azaroaren 14an]] izan zen aurkitua, [[Monte Palomar]] behatokian. Sedna izena, [[Mitologia inuita|mitologia inuiteko]] itsasoaren eta itsas izakien jainkoaren izenetik dator. Mitologiak dioenez, jainko hau erraldoi baten itxurakoa zen eta ez zuen oso harreman esturik jendearekin, [[Ozeano artiko|ozeano Artikoko]] ur izoztuetan bizitzera behartu zutela ere aipatzen da.
150. lerroa:
Caltecheko [[Mike Brown|Mike Brownek]], Gemini behatokiko [[Chad Trujillo|Chad Trujillok]] eta [[Yale Unibertsitatea|Yale unibertsitateko]] [[David Rabinowitz|David Rabinowitzek]] 2003ko azaroaren 14ean Sedna aurkitu zuten, hasieran, 2003 VB<sub>12</sub> deitua izan zen. Sedna aurkitu zuen ikerketa 2001ean hasi zen Palomar behatokian. Sedna begiztatu zen lehen unea izan zen, zientzialariak konturatu zirenean, 3,1 horduan behin bazegoela astro bat 4,6 segundu mugitzen zena arkuan, izarrekin alderatuta. Hasiera batean, zientzialariek mugimendua behatuz, pentsatu zuten 100 UA ingurura egongo zela aurkitutako gorputz berria. Lehenengo begiztatzearen ondoren, munduko hainbat teleskpio, horien artean, SMARTS teleskopioa (Cerro Tololo behatokia, [[Chile]]) gorputzari begira jarri ziren, bere orbita aztertzeko eta lehenengo argazkiak ateratzeko.
Mike Brownek bere webgunean astroa aurkitu bezain laster ondorengo mezua ipini zuen: «Aurkitu dugun azken gorputza, gaur arte, Eguzki sisteman ezagutzen dugun tokirik
== Orbita eta errotazioa ==
[[Fitxategi:Planetoid 90377 sedna animation location.gif|ezkerrera|thumb|Sednaren orbita irudikatzen duen animazioa]]
Sednak, gaur arte [[Eguzki-sistema|Eguzki sisteman]] ezagutzen den [[orbita-periodo]] luzeena duen astroa da, gutxi gorabehera, 11.400 urte behar ditu Eguzkiaren inguruan bira bat emateko. Gorputz honen orbita ere oso [[Eszentrikotasun|eszentrikoa]] da, bere afelioa 937 UAkoa da eta bere perihelioa 76 UA ingurukoa, gaur egun arte ezagutzen den orbita eszentrikoena duen astroa izanik. Esan beharra dago, aurkitu zenean, Eguzkitik 89,6 UA ingurura zegoela, une hartaraino Eguzki sisteman behatu zen astrorik
Sedna aurkitu zenean, bere errotazioa oso luzea zela pentsatu zen, 50 egun ingurukoa. Zientzialari batzuek esaten zuten, gorputz honek satelite bat zuela eta beraz errotazioa moteltzen ziola, [[Pluton (planeta nanoa)|Pluton]] eta [[Karonte (satelitea)|Karonterekin]] gertatzen den bezala. 2004ean [[Hubble espazio teleskopioa|Hubble]] teleskopioa Sednara begira jarri zen, ez zuen sateliterik aurkitu eta beraz, teoria hau baztertuta geratu zen. Gaur egun uste da, Sednaren errotazioa 10 ordukoa dela, bere tamainako astroentzat arruntena.
167. lerroa:
== Jatorria ==
Zientzialariek, Sedna aurkitu zutela adierazi zuten artikuluan, [[Oorten hodeia|Oorten hodeiaren]] barnean zegoen lehen gorputza aurkitu zutela esan zuten. Ondorio hau ateratzeko, konturatu ziren Sednaren orbita Neptunorengandik
Sedna gaur egun dagoen tokian sortu bazen, hasiera batean orbita biribila eduki beharko zuen, bestela ezinezkoa izango zen [[Akrezio|akrezioaren]] bidez sortzea, [[Planetesimal|planetesimalen]] arteko abiadura errelatibo handiek ez zutelako ahalbidetuko. Beraz, bere orbita biribila esferiko bihurtu zela azaltzeko hainbat hipotesi sortu diraː
| |||