Ijitoak Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
|||
26. lerroa:
Lege hauek [[Nafarroako konkista|Nafarroako konkistaren]] ostean jarri ziren martxan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La expulsión de los mudéjares del reino de Navarra protagoniza en mayo la microexposición del Archivo|hizkuntza=es|url=https://www.navarra.es/home_es/Actualidad/Sala+de+prensa/Noticias/2016/05/03/microexposicion+archivo+mayo+expulsion+mudejar.htm|aldizkaria=www.navarra.es|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. Nafarroan egindako lehen legea ijitoen aurka 1549koa da<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Novíssima recopilación de las leyes de el Reino de Navarra : hechas en sus Cortes Generales desde el año de 1512 hasta el de 1716 inclusive / que... ha coordinado el Licenciado Joachin de Elizondo.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.cmd?id=411423|aldizkaria=bvpb.mcu.es|sartze-data=2018-06-20}}</ref>, Tuterako Korteei eskatuz ijitoak Nafarroan aurkituz gero 100 kolpe eman eta deserriratzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Museu Virtual del Poble Gitano de|abizena=Catalunya|izenburua=Navarra|hizkuntza=es-ES|url=http://www.museuvirtualgitano.cat/es/historia/comunidades-autonomas/navarra/|aldizkaria=www.museuvirtualgitano.cat|sartze-data=2018-06-20}}</ref>. 1569an beste lege bat egin zen, "benetako pobreen eta ijitoen artean" desberdintzeko<ref name=":1" />. 1553an Lizarran eta 1569an Iruñean berriro ere ijitoen aurkako legeak onartu ziren<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Florencio|abizena=Idoate|izenburua=Los gitanos en Navarra|hizkuntza=es|data=1949|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2252582|aldizkaria=Príncipe de Viana|alea=37|zenbakia=10|issn=0032-8472|sartze-data=2018-06-20}}</ref>. Hala ere, lege hauek ez dira betetzen, orokorrean. [[1572]]an [[Nafarroako Gorte]]ek aurretik onartutako legeek inongo jarraipenik ez zutela esan onartu eta berriro ere betearazteko agindua eman zuten<ref name=":5" />.
1573an [[Faltzes]] eta [[Larraga|Larragako]] herritar ijito batzuk kexu ziren [[Alpujarretako Matxinada|Alpujarretako Matxinadaren]] aurkako gerran parte hartu eta gero ez zitzaielako herrira bueltatzen uzten. Ez zitzaienez aurkitu "delitu nahikorik" herrira sartzen utzi zitzaien, beti ere "euren hizkuntza eta janzkera" albo batera uzten bazuten<ref name=":1" />. Hizkuntza eta jantzia uztea ohikoa zen uniformetasuna bilatzeko, baina garai hartan ijito askok euskaraz egiten zuten. Adibide bat ''Uztariz'' izeneko ijito baten aurkako epaiketan aurkitzen dugu, 1597an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Testu zaharrak, XV-XVI. mendeak|url=https://klasikoak.armiarma.eus/testuak/testuak15025.htm|aldizkaria=klasikoak.armiarma.eus|sartze-data=2018-06-20}}</ref>. Gerratan parte hartzea ere aukera bat da. 1590ean, adibidez, [[Ibañeta]]n preso zeuden ijitoek argudiatu zuten [[kalbinista|kalbinisten]] aurka borrokatzeko antolatu zituela Luxako jaunak<ref name=":5" />.
Euskal foru-lurraldeen kezka nagusia [[Aitoren seme]] izatea zen, eta horregatik ez zuten uzten jada bertakoa zen inork etxea bertan hartzea. Askotan judu, morisko, ijito eta agoteak nahasten ziren, odol eta familia purutasuna babesteko helburuarekin<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Exclusión social en los siglos XVI y XVII : esclavos, judíos y "portugueses" en la Gipuzkoa moderna|hizkuntza=es-es|url=http://www.eusko-ikaskuntza.org/es/publicaciones/exclusion-social-en-los-siglos-xvi-y-xvii-esclavos-judios-y-portugueses-en-la-gipuzkoa-moderna/art-9220/|aldizkaria=www.eusko-ikaskuntza.org|sartze-data=2018-06-20}}</ref>. Mendeetan zehar, behin eta berriz sortu ziren legeak purutasuna ez zuten pertsonak herrietatik kaleratzeko. Behin eta berriz egin behar honek argi uzten zuen ez zirela ''nahi bezala'' betearazten<ref name=":4" />. [[1604]]an Tolosan egindako Batzar Nagusietan Gipuzkoatik kaleratzea adostu zen, berrio ere 1651ean Mutrikun eta 1654an Hernanin ospatutako bileratan, baita 1684ko azaroaren 11an [[Gipuzkoako Foru Aldundia]]ren aginduz, beti ere ogibide finkorik ez bazuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Funtsak: La vida de los gitanos en Guipúzcoa /|hizkuntza=eu|url=http://www.kmliburutegia.eus/Record/325260|aldizkaria=www.kmliburutegia.eus|sartze-data=2018-06-20}}</ref>.
| |||