|
[[Fitxategi:Parthenon-2008_entzerrt.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Parthenon-2008_entzerrt.jpg|thumb|300x300px|Partenona, Antzinako Greziako arkitekturaren lan nagusia, V. mendearen erdialdera eraikia, Atenaseko Akropolisean.]]'''Antzinako Greziako arkitektura''' [[greziera]] hizkuntzahitz erabiltzenegiten dutenzuten herriek ([[Herri heleniko|herri heleneikoaheleneikoek]]) eraikitako arkitektura da. Herrialde hauenhorien kulturaren haskundeakultura greziar penintsulan, [[Peloponeso]]<nowiki/>n, [[Egeoko uharteak|Egeoko uharte]]<nowiki/>etan, eta [[Asia Txiki]]<nowiki/>ko eta Italiako kolonietan emanzabaldu zen, K.a. 900. urtetik K.o 100. urterarte,urtera bitarte. K.a. 600. urteko lehen obra arkitektoniko batzuekbatzuk barne hartzen ditu.
Antzinako Greziar arkitektura jainkotegiengatik bere jainkotegiegatikda ezaguna da,batez hauetakoere. Jainkotegi horietako asko hondatuta aurkitzendaude dira,gaur halaegun; erebeste batzuek, besteordea, batzukoinarriak funtsezukitu ukigabegabe daudedituzte oraindik, eta eskualde osoan daude halakoak. Mundu eleneikoheleniko osoan bigarren mailan mantentzen den eraikuntza mota kanpokoantzokiek antzerkiaosatzen da,dute; K.a. 350. urtean eraiki zen lehena. EgunHoriez ikusgain, daitezkeengarai hartako beste eraikin mota arkitektonikobatzuk ere batzukikusgai diradaude gaur egun, besteak beste, prozesio -sarrerako atea ([[propylon]]), herriko plaza ([[agora]]), kolomadiz ([[estoa]]) inguraturiko ibilaldia, udal-eraikuntza ([[Buleuterion|bouleuterion]]) , monumentu publikoa, hilobi monumentala (mausoleum) eta stadium-a.
Antzinako Greziako arkitektura zaharra arkitekturak ezaugarri normalizatu anitz dituelakoditu bereizten dabereizgarritzat, bai egituran eta baita dekorazioan ere. Ezaugarri horiek bereziki tenpluetan nabaritzen dira. TenpluBadirudi tenplu bakoitza eraikitapaisai dago paisaje batetakobateko entitate eskultoriko bat izango balitzdela, eta are gehiagoaskotan lurzoru altu batetanbatean kokatuta badagoegoten da, dotoretasunak bere proportzioak eman ditzan eta ertzangelu guztietatik eraikinakikus duenahal azalarenizan gaineandadin zirrarakzein ikusdotorea daitezen.den Nikolauseta Persnerekargiak adieraztenzein duefektu «tenpluarensortzen formaduen plastikoaeraikinaren (grekera)gainazalean...ondorengo edozein eraikuntzak baino presentzia handiago batekin gure aurrean kokaturiko eraikina»
Antzinako Greziako arkitekturaren hiztegi formala, bereziki estilo arkitektonikoaren zatiketa, ongi zehaztutako hiru ordenetanordenatan mugatzendefinitzen da: ordena dorikoadorikoan, ordena jonikoajonikoan eta ordena korintioa,korintoarrean. Hiru ordena horiek ondorengoeragin garaietakosakona mendebaldekoizan arkitekturetandute ondoriogeroagoko sakonakgaraietako izanmendebaldeko dituztearkitekturan.
Erromako antzinako arkitektura GrezianGreziakoan oinarrituta sortu zen, eta Italian etengabeko eragina izan du Italian gaur egun arte.
Errenazimendu garaitik aurrera, klasisismoarenKlasizismoaren pizkuandeek,pizkundeek aldebiziarazi batetikdituzte, greziakoGreziako arkitekturaren xehetasunxehetasunak eta formaformak zehatzakez ezik, etaorduko besteedertasun arkitektonikoaren batetikkontzeptua, orekan eta proportzioan oinarritzen den edertasun kontzeptu arkitektonikoa bizirik mantentzen lagundu duteoinarritua.
Geroagoko estiloek, errenazimenduko arkitekturan eta arkitektura neoklasikoan, nahiko fidel eutsi zieten Antzinako Greziako estiloei.
Errenazimenduko arkitekturaren eta arkitektura neoklasikoaren geroko estiloek, gutxi gora-behera modu doi batetan grekoen estilo zaharrari egokitu eta segitu zioten.
==Materialak==
Arkitektura grekoan erabilitako materialak: egurrezkoak izaten ziren sarri , sabaia eta ehuskarrientzakoeuskarrientzako; egosi gabeko adreiluak bereziki etxeetan, paretetarako, ; kareharria eta marmola, zutabeetarako, horma eta tenpluetako zati garaietarako eta eraikuntza publikoetarako; terrakota, apaingarrietarako; eta metalak, bereziki brontzea apaingarrietarako ere. Aro zahar eta klasikoko arkitektoek, material konstruktibo horiek, erlijiozko, hiriko, etxeko, hilobietako eta jolaserako ziren eraikuntzetan erabili zituzten. Adobea, bestalde, garrantzia gutxiko eraikuntza txiroetarako gordea zegoen.
Teileri buruz gogoratu beharra dago, grezia zaharreko hondakin zaharren informazioa anitz mugaturiko Korintioko (Grezia) sail batetan bildu dela. Non teilek, lastozko teilatuak ordezkatu zituzten, adibidez, Apolo eta Poseidon tenpluetan K.a. 650 eta 700. urte bitartean. Erabilera berehala zabaldu zen, berrogeitahamar urte geroetan, ekialdeko Mediterraneoko leku ugariko inguruetan erabili zen: Greziako barnealdean, mendebaldeko Asia Txikian, eta Italia erdiguneko hegoaldean. Lehenengo teilek "S" forma zuten, nahiko mardulak ziren eta bakoitzak 30kg-ko pisua zuen. Lastozko teilatua baino egiteko neketsuagoak eta garestiagoak ziren. Alaere, bere barneratzea suari dion erresistentziarengaitik izan zen, eta horrela, tenplu garestiek beharrezko zuten babesa lortzen zuten.
|
