Kantonalismo: berrikuspenen arteko aldeak

208 bytes removed ,  duela 5 urte
ez dago edizio laburpenik
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Luistxo (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Luistxo (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
1. lerroa:
{{lanean|luistxo}}
 
'''CantonalismKantonalismoa''', batez ere, nagusi 19an mendearen bukaeran19. eta 20an20. mendearenmende hasieran [[Espainia|Espainian]], politikoagaratu da,zen etakorronte aukerapolitiko bat izan zen, horrenzeinaren helburua banatuzen [[Estatu burujabe|egoeraestatuaren]] sartuegitura behetik gora [[Federalismo|federalki]] osatzea, oso autonomia -handiko cantons'''kantoien''' bidez.
 
Politikoki, [[Federalismo|federalismoa]] dago kantonalismoaren jatorrian, baina izaera erradikal ezkertiar nabarmen bat zuen: aberastasunaren banaketa, eta langile-klasearen bizibidearen hobetzea ziren bere zioetako bat. Espainiako 19. [[Langileen mugimendu|langile mugimendua]]<nowiki/>ren adierazpideetako bat izan zen kantonalismoa, eta Espainiako anarkismoaren aurrekari ere izan zen.
Da alde [[Federalismo|federalismoa]] bat erradikala pertsonaia (barne birbanaketa aberastasuna, hobekuntza lan-eskolak, etab.), bere helburua da bat ezartzea konfederazioa herri edo hiri (cantons) gisa federazioa unitate independente. Antza nolabait, [[Antzinako Grezia|greziar]] [[polis]]. Cantonalism zen nagusiki fenomeno bat, petty-burgesia, baina, halaber, eragin handia izan nascent [[Langileen mugimendu|lan mugimendua]], eta eratu aurrekari bat anarkismoa Espainian.
 
Helburu gisa ezarri nahi zen estatua izan behar zuen konfederazio bat, herri edo hiri unitate independentez osatua. Unitate horiek, kantoiak, nolabait, [[Antzinako Grezia|Antzinako Greziako]] [[polis]] haiek bezala izan behar ziren.
== Espainia ==
[[Fitxategi:Cantonvalencia1873.png|eskuinera|thumb| Federal Ezkutu Valentziako Canton, 1873]]
 
== Kantonalismoaren lehen aroa ==
=== Lehen aldian ===
Horiek[[Fitxategi:Cantonvalencia1873.png|eskuinera|thumb| lehenengoFederal ekitaldiakEzkutu ospatuValentziako zeharCanton, 1873]]Kantonalismoaren lehen une politiko garrantzitsua gertatu zen [[espainiakoEspainiako Lehen Errepublika]], uztailarenezarri 12zenean, 1873. urtean. Irailaren 12an [[Cartagena]], matxinadahirian gertatuhasi izenazen ''CantonalKantoien Iraultza''.Matxinada, Hurrengoeta egunetanhandik itazkar bidezhedatu zabaldu eskualde askotan barne,zen [[Valentziako probintzia|Valentzia]], eta [[Andaluzia|Andaluziara]] (batez ere, [[Granada (Espainia)|Granada]]<ref>El Imparcial). </ref><ref>ElEspainiako Imparcial.barnealdean </ref>),ere [[Cartagena]]ezarri (horrekziren jasan zenbait hilabete erasoa [[Nicolás Salmerón]]) eta probintzienkantoiak [[Salamancako probintzia|Salamanca]] eta [[Ávilako probintzia|Ávila]]<nowiki/>n, denaketa leku hori izan zen artikulatu cantonalism. Era berean, kontuan izan, saiakera ezartzea cantons ospatusaioak [[Extremadura]],<nowiki/>ko zenbait herritan: [[Coria]], [[Hervás]] eta [[Plasencia]]. [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]], ikustenpresidentea cantonsjarrera deklaratukantonalista independenteeta araberafederalistakoa tardinesszen neurri batean, zergabaina hobekuntzaprozesuaren kontra jarri zen, dimisioaeta aurkeztuazken zuenbatean, bere karguakargu izangalera arrakastarikere araberaeragun zuen horrek. Bere ondorengo [[Nicolás Salmerón]]<nowiki/>ek errepresioaren bidez zapaldu zituen kantoiak, eta bereziki militarrak erabili zituen azken kantoia, [[Cartagena]], menderatzeko.
 
20. mendean, [[Espainiako Gerra Zibila]]<nowiki/>ren garaian, zenbait eskualdetan ekimen kantonalistak garatu ziren, entitate autonomo eta burujabeak ezartzeko, eta haien bidez berregiteko estatua. Esate baterako, 1937ko abuztuan, Asturias eta Leongo Kontseilu Burujabea osatzen saiatu ziren indar iraultzaileak. {{Argitu behar}}
=== Bigarren aldian ===
Bigarren aldian denean, fenomeno hori gertatu, ez izan arren batean ideologiko eran, aipatutako dagokio amaieran [[espainiako Bigarren Errepublika]], bertan garatu zen garaian [[espainiako Gerra Zibila]] eta deiturikoak espainiako Iraultza, noiz bost hilabete batzordeak ezarri ziren. Dozenaka udal-eta eskualde-aldundiek autonomia erkidegoko botere independente batetik [[Estatu|egoera]], beren oharrak eta txanponak, ezarri ziren. Kasu batzuetan, independente udalerri edo probintzia komunikatua erabaki hau, [[Nazioen Liga|Nazioen]]. [[Asturiasko Printzerria|Asturias]] eta [[Leóngo probintzia|Leon]] izendatu subiranotasuna abuztuaren amaieran 1937 batera eraketa Subirano Kontseiluak Asturias eta Leon.{{Argitu behar}}
 
== Erreferentziak ==
<references />
[[Kategoria:Federalismoa]]
27.451

edits