Elektromagnetismo: berrikuspenen arteko aldeak

 

== Historia ==

Michael Faraday.

]][[Fitxategi:James-clerk-maxwell 1.jpg|ezkerrera|thumb|199x199px|James Clerk Maxwell.]][[Antzinako Grezia|Antzinako Greziatik]] ziren ezagunak fenomeno magnetiko eta elektrikoak, baina XVII mendean hasi ziren fenomeno hauei buruzko esperimentuak burutzen eta ondorio zientifikoetara iristen. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Electromagnetismo|hizkuntza=es|data=2018-04-27|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Electromagnetismo&oldid=107321242|sartze-data=2018-05-07|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Bi mende hauen zehar, [[XVIII. mendea|XVII]] eta [[XVIII. mendea|XVIII]], hainbat zientzialarik [[William Gilbert]], [[Otto von Guericke]], [[Stephen Gray]], [[Benjamin Franklin]], [[Alessandro Volta]] beste batzuen artean, bi fenomeno hauek bere aldetik aztertuz, ondorio koherentetara iritsi ziren euren esperimentuetan.

 

== Elektrostatika ==

[[Fitxategi:Gold leaf electroscope Deschanel.png|thumb|Objektu baten karga elektrikoa neurtzeko erabilitako [[Elektroskopio|elektroskopioa]].]]

[[Elektrostatika|Elektrostatikari]] buruz jarduten garenean [[Materia|materiaren]] propietate intrintseko eta diskretuengatik gertatu ohi diren fenomenoei buruz ari gara, hau da [[Karga elektriko|karga]], egonkor ala denborarekiko menpekoa ez denean. Oinarrizko karga unitatea, hau da, behagarri den txikiena, [[Elektroi|elektroiak]]<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=ELECTRICIDAD. Cuestiones: La carga elemental|data=2008-02-28|url=https://web.archive.org/web/20080228091455/http://newton.cnice.mecd.es/3eso/electricidad3E/cuestiones3.htm|sartze-data=2018-05-07}}</ref> duen karga da. Gorputz bat elektrikoki kargatua dagoela esan ohi da osatzen dituzten [[Atomo|atomoetan]] elektroiak soberan ala faltan dituenean. Definizioz, elektroi falta karga positibo izendatu ohi da eta elektroiak soberan daudenean, karga negatibo izendatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=:::: Introducción a la Electricidad :::::|url=http://ntic.educacion.es/w3/recursos/fp/electricidad/ud1/inicio_elect_1.html|aldizkaria=ntic.educacion.es|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Bi kargen arteko erlazioa erakarpenekoa da biak karga ezberdinekoak direnean eta aldarapenekoa karga berdinak direnean.

[[Carl Friedrich Gauss]] matematiko eta fisikoak frogatu zuen eremu bateko fluxu elektrikoaren kantitatea azalera itxiko karga kantitatearen eta permisibitate elektrikoaren proportzionala dela. Erlazio hau [[Gaussen lege|Gauss-en legea]] da.

 

 

[[1820]] urtean, [[Hans Christian Ørsted]]-ek begiztatu zuen fenomeno magnetikoa eta elektrikoaren arteko lotura eta magnetismorako teoria zientifikoa sortu zuen. [[Korronte elektriko]] baten presentziak, hau da, [[Potentzial diferentzia|potentzial diferentzial]] baten ondorioaren fluxu elektrikoak, denborarekiko konstantea den [[indar magnetiko]] bat sortzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=introduccion|url=http://www.sociedadelainformacion.com/departfqtobarra/magnetismo/introduccion/introduccion.htm|aldizkaria=www.sociedadelainformacion.com|sartze-data=2018-05-07}}</ref> [[Abiadura]] jakina duen “q” karga badugu, [[eremu magnetiko]] batean indar magnetikoa agertuko da. Karga honen mugimendu honek induzitua.

Aipagarria da Gauss-en lege hau, Biot-Savart-en orokortzea dela. Gainera hemen adierazitako adierazpen matematikoek [[Huts (fisika)|hutsean]] dauden kargetarako balio dute soilik.