Ganga (arkitektura): berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
3. lerroa:
'''Ganga''' bat [[arku (arkitektura)|arku]] itxura duen arkitektura ezaugarri bat da, bi hormen edo hainbat [[zutabe]]en arteko espazio bat estaltzeko erabilia. Gangak beherantz eta kanporantz egiten du [[indar]]ra, arku baten antzera, eta kontra-indarra behar dute aurre egiteko. Ganga lurpean badago, [[Lurzoru|lurrak]] berak egiten du kontra-indarra. Lurretik kanpo badago, hainbat elementu erabili daitezke kontra-indarra lortzeko, [[hormabular]]rak edo [[Arku (arkitektura)#Bestelakoak|ostiko arkuak]] adibidez.
 
Ganga mota sinpleena ''[[ganga (argipena)#Kanoi ganga|kanoi ganga]]'' da, gehienetan itxura erdi-[[zirkulu|zirkularra]] duena. Berez, kanoi-ganga arku jarraitu bat da, arkuaren diametroa baino handiagoa den luzera badu. Arku bat eraikitzean bezala, aldi baterako euskarri bat ezarri behar da, ''zinbria'' izenekoa, [[giltzarri]]a ipini arte ez baita bakarrik eusten. Gangak atal bakarrean edo [[dobela]]k erabiliz eraiki daitezke, material ugaritan: [[adreilu]]z, [[arroka|harriz]], [[altzairu]]z, [[hormigoi]]z eta abar.
 
Historian zehar, ganga garrantzi handiko elementua izan da, espazio handiak estaltzeko era bakarra baitzen, baina hormigoiaren eta altzairuaren garapenarekin garrantzia galduz joan du [[ateburu|baoburudun]] edo esekitako egituren kaltetan. Hala ere, egun hormigoi armatuzko gangak sarritan erabiltzen dira ingeniaritza zibilean, batez ere [[tunel]]ak eta galeriak eraikitzeko.
15. lerroa:
Ganga izuna [[arkitektura megalitiko]]an, [[maia zibilizazioa|maian]] eta hilobi mizenikoetan ([[Atreoren altxorra]]n esaterako) erabili izan da.
 
=== [[Kanoi ganga]] ===
[[Fitxategi:Single vault 001.png|thumb|150px|Kanoi ganga.]]
 
Gainazal zilindroerdiko ganga da, geometrikoki [[sortzaile (geometria)|sortzaile]] zirkuluerdiak eta zuzentzaile zuzenak sortua. Batez ere espazio luzeak estaltzeko erabili izan da, hala nola elizetako [[habearte|nabeak]]. [[Erromatar arkitektura]]n eta [[arkitektura erromaniko|erromanikoan]] erruz erabili da.
 
30 ⟶ 29 lerroa:
 
=== Luneto ganga ===
 
Fletxa desberdineko bi kanoi gangak eratutako ertz ganga mota da.
 
=== Ganga apaldua ===
 
Gangaren fletxa hutsarte erdia baino txikiagoa denean, hau da, kanoi ganga kirkuluerdikoa baino baino apalagoa dena.
 
=== Gurutze ganga ===
[[Fitxategi:Groin vault top.jpg|thumb|150px|Gurutze ganga]]
 
Egitura funtzioa duten arku edo nerbioz osaturiko ganga mota da. Nerbioen arteko tarteak betegarri estaltzen dira. Nerbioen itxura eta antolaketa askotarikoa eta oso konplexua izan daiteke.
 
45 ⟶ 41 lerroa:
{{sakontzeko|Kupula}}
[[Fitxategi:Kupolvalv.png|thumb|150px|Kupula.]]
 
Gangatzat hartzen da, geometrikoki kanoi ganga bat bere buruaren inguruan biraka eratzen delako. Gehienetan esfera-erdi itxura da, baina egitura sistema honek beste hainbat itxura izan dezake. Horma zirkular edo zutabeen gainean eusten da.
 
=== Labe ganga ===
 
Esfera laurdenak osatua da, hau da, kupula erdia. Proiekzio bertikala eta horizontala zirkuluerdiak dira eta, hortaz, [[abside]]ak eta [[exedra]]k estaltzeko da egokia. Erromatar arkitekturan eta erromanikoan askotan erabili izan da.
 
=== Ganga trenkatua ===
[[Fitxategi:Haengekuppel.png|thumb|150px|Ganga trenkatua.]]
 
Karratu baten lau aldeak eratzen dituzten planoen proiekzioak perpendikularki ebakita geratzen den esferaerdiko ganga da. Espazio karratuak estaltzeko balio du eta plano bertikalekin elkartzen [[erdi puntuko arku]]ak eratzen ditu.
 
== Gangaren osagaiak ==
 
* Euskarriak: ganga eusten den zutabe edo horma zatia.
* Abiapuntuak: ganga eratzen duten arkuena.
75 ⟶ 67 lerroa:
* Lodiera: gararen [[estrados]]aren eta [[intrados]]aren arteko distantzia.
 
{{commonskat}}
{{commons|Category:Vaults}}
{{Eliz arkitekturaren elementuak}}
 
[[Kategoria:Arkitektura elementuak]]
[[Kategoria:Eliz arkitektura elementuak]]