Marie Curie: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
1. lerroa:
{{biografia infotaula automatikoa}}'''Maria Salomea Skłodowska-Curie''' ([[1867]]ko [[azaroaren 7]]a – [[1934]]ko [[uztailaren 4]]a) Marie Curie bezala ezaguna, zientzialari polaka bat izan zen Frantzian nazionalizatua. [[Erradiologia]] arloan aitzindaria izan zen eta lehena izan zen bi arlo desberdinetan [[Nobel Sariak|Nobel saria]] lortu zuena -Fisika eta Kimika-. Gainera, Pariseko unibertsitatean lehenengo emakume irakaslea izan zen. [[Paris]]<nowiki/>ko eta [[Varsovia]]ko [[Curie Institutua]]k eratu zituen.
 
[[Varsovia|Barsobian]] jaio zen, garai horretan poloniako batzarra zena ([[Errusiar Inperioa|errusiar erresumaren]] lurraldea). Ezkutuan ikasi zuen Barsobiako  “unibertsitate flotante”-an eta bere formazio zientifikoa hasi zuen hiri horretan. [[1891|1891.]] urtean (24 urterekin) bere arreba Bronislawa Duska jarraitu zuen [[Paris|Parisera]], bertan berre ikasketak amaitu eta lan zientifiko bikainak burutu zituen. 1903ko[[1903]]<nowiki/>ko Fisikako [[Nobel Sariak|nobel saria]] bere senarra [[Pierre Curie]]-rekin eta [[Henri Becquerel]]-ekin konpartitu zuen. Urte batzuk geroago, [[1911]]-an, [[Kimikako Nobel Saria|Kimikako Nobel saria]] irabazi zuen. Frantziako herritartasuna jaso eta bere aberria onartu arren, inoiz ez zuen bere poloniako nortasuna galdu; bere alabei [[Ama-hizkuntza|ama hizkuntza]] irakatsi zien eta [[Polonia|poloniara]] bisitak egitera eramaten zituen. Aurkitutako lehen [[Elementu kimiko|elementu kimikoa]] [[Polonio]] deitu zuen, bere jaoitze-herrialdeari ohore eginez. Bere aurkikuntzek biltzen dute erreaktibitateari buruzko lehen ikasketak (berak asmatutako terminoa) , [[isotopo]] erradioaktiboak isolatzeko teknikak eta bi elementuen aurkikuntza -polonioa eta radioa-. Bera burua zelarik,isotopo erradiaktiboekin egindako neoplasien tratamenduei buruzko lehen ikerketak burutu ziren. Parisen eta Barsobian Curie institutua sortu zuen, gaur egun medikuntza ikerketen zentru garrantzitsuen artean mantentzen dena. Lehen mundu gerran erabilpen militarrerako lehen zentru erradiologikoak sortu zituen. 1934an hil zen 66 urterekin, Sancellemoz erietxean, anemia aplasika batengatik. Anemia aplasikoa sortu zitzaion bere poltsikoetan gordetzen zituen saio-hodien erradiazioarengatik eta lehen mundu gerran sortutako  unitate mugikorren X izpiengatik.
== Haurtzaroa eta ikasketak polonian ==
 
34. lerroa:
 
== Heriotza ==
1934ko[[1934]]<nowiki/>ko udaberrian poloniara egindako bisitatik hilabete batzuetara, uztailaren 4an Marie Curie hil zen, Sancellemoz erietxean, Passy-tik hurbil. Bere heriotza [[Anemia aplasiko|anemia aplastika]] baten ondorio izan zen, seguraski hartu zuena material erradioaktiboarekin lan egiteagatik. Garai horretan ez ziren ezagutzen material horien efektu negatiboak eta ez ziren segurtasun neurriak hartzen. Adibidez, bere poltsikoetan gordetzen zituen [[Isotopo erradioaktibo|isotopo erradioaktiboak]] zituzten [[Saiodi|saio-hodiak]] eta gero bere mahaian gordetzen zituen. Gainera, [[X izpi|X izpiekin]] kontaktuan egon zen gerran zehar.
 
Bere senarrarekin lurperatu zuten Sceauz-eko hilerrian. Hirurogei urte geroago 1995an bere gorpua Pariesko[[Paris|Pariseko]] Panteoira trasladatu zuten: han lurperatu den lehen emakumea da.
 
Kutsadura erradioaktiboarengatik, Marie Curie-en 1890-ko dokumentuak ezin dira manipulatu oso arriskutsuak direlako. Bere lanak plomoz inguratuta dauden kutxetan gordetzen dira eta kontsultatu nahi duenak segurtasun arropa jarri behar du.
 
[[1935|1935ean]], [[Irène Joliot-Curie]] alaba nagusiak ere Kimikako Nobel saria jaso zuen, erradioaktibitate artifizialaren aurkikuntzarengatik. Bigarren alaba,Ève Denise Julie (1904-2007), pianista eta kazetaria zena, zientziara dedikatu ez zen alaba bakarra izan zen. Bere amaren biografia bat idatzi zuen eta herrialde askotan argitaratu zen; [[Frantzia]], [[Ingalaterra]], España[[Espainia]], [[Ameriketako Estatu Batuak,|Estatu Batuak,]][[Italia]] eta beste herrialde batzuetan [[1937]]-an.
 
== Erreferentziak ==