Wikipedia

Skeleton: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
25. lerroa:
|}
]]
'''Skeleton'''a banakako [[Neguko Olinpiar Jokoak|Neguko Olinpiar kirola]], banakakoada, gorputz-lera baten gainean irristatuz izotz-zirkuitu batean jaistean datzana. [[XIX. mendea|XIX. mendean]] [[Suitza]]<nowiki/>n sortutako neguko irristatze kirol modalitate zaharrena da, non pertsona bat ahoz etzaten den irristagailu txiki batean eta izoztutako pista batean zehar irristatzen den. Helburua, helmugara aurkariak baino lehenago iristea da. Skeletona, [[Bobsleigh|bobsleigha]] eta [[Luge|lugea]] ez bezala, banakako kirola da. Bobsleigha bezala, lasterketa ibilbidearen goiko aldeko hasierako atean hasten da lasterketa batekin abiadura hartuta. Kirolaren izena, lerari dagokio, lerak giza hezurduraren itxura baitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=skeleton sledding {{!}} Definition, History, & Facts|hizkuntza=en|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/547402/skeleton-sledding|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2018-03-27}}</ref>
 
 
 
 
 
== Historia ==
Aurreratu dugun bezala, Skeletona XIX. mendeko amaieran sortu zen Suitzan. Dena den, iturriak ez dira ados jartzen kirol honen jatorri eta sortzailearekin. Jatorriaren inguruan iturri batzuk diote [[Saint-Moritz]]<nowiki/>en<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Información básica del Skeleton|url=https://www.aboutespanol.com/skeleton-1062574|aldizkaria=aboutespanol|sartze-data=2018-03-09}}</ref> sortu zela eta beste batzuk aldiz [[1928ko Neguko Olinpiar Jokoak|Saint-Moritzeko Neguko Olinpiar Jokoetan]] lehenengo aldiz praktikatu izan zela baina ez bertan sortua. Beste iturriek jatorria [[Suitza]]<nowiki/>ko [[Davos]] hiritik [[Klosters-Serneus|Klosters]] hirira zihoan pistan duela diote. SortzailearekinSortzaileari dagokionez gauza bera geratzen da. Iturri batzuk diote soldadu suitzarrek asmatu zutela, beste batzuk soldadu ingelesak izan zirela diotelarik. Iturri batzuk gainera izena ematen ausartzen dira eta Child soldadu ingelesak hezurdura itxurako lera metaliko baten gainean ahospez irristatzea bururatu zitzaionean sortu zuela diote. Izenaren jatorria ere zalantzagarria da. BatzukIturri batzuk diote hezurdura itxuragatik izena duela skeleton, beste batzuk [[Norvegia]]<nowiki/>ko txirrista esan nahi duen “''Kjaelke''” hitzatik datorrela diotelarik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia del Skeleton|hizkuntza=es-ES|url=http://historiadeldeporte.net/deportes-nieve-hielo/skeleton/|aldizkaria=Historia del Deporte|sartze-data=2018-03-09}}</ref>
 
Argi dagoena kirol hau Suitzan asmatua izan zela da. [[1905]]<nowiki/>ra arte skeletona Suitzan praktikatzen zen soilik eta hortik [[Austria]]<nowiki/>ra hedatu zen lehenik eta hortik [[Europa]] osora. [[1908]] eta [[1910]]<nowiki/>ean jada txapelketak ospatzen ziren [[Semmering Pass]]<nowiki/>en, Austrian. [[1892]]<nowiki/>an [[L. P. Child]]<nowiki/>ek momentuko lera eraldatu zuen eta [[hezurdura]] forma eman zion. Bertatik aurrera esaten da hasi zela kirola “Skeleton” deitzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=History|data=2014-02-14|url=https://web.archive.org/web/20140214001619/http://www.fibt.com/skeleton/history.html|sartze-data=2018-03-27}}</ref> [[1923]]<nowiki/>an [[Federation Internationale de Bobsleigh et de Tobogganing]] (FIBT) sortu zen, gaur egun kirol modalitate honen kudeatzaile nagusi dena. Hiru urte beranduago, [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea|Nazioarteko Olinpiar Batzordeak]] [[bobsleigh]]<nowiki/>a eta skeletona kirol olinpiko bezala aitortu zituen. Horrela, [[1928]]<nowiki/>an Saint-Moritzeko Neguko Olinpiar Jokoetan parte hartzea ahalbidetu zitzaion, baina ez zen berriro errepikatu [[1948ko Neguko Olinpiar Jokoak|1948ra]] arte.<ref name=":0" /> Kirola ez zen Programa Olinpikoan erantsi [[2002]]<nowiki/>ko [[Salt Lake City]]<nowiki/>ko ([[Utah]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]) [[2018ko Neguko Olinpiar Jokoak|olinpiar jokoetara]] arte. Momentu horretan, skeletona jende askoren interesa irabazten hasi zen eta lehiaketetako praktikatzaileak irabazten, txapelketa ofizialen garrantzia areagotuz. [[2015]]<nowiki/>ean FIBTari izena aldatu zitzaion eta gaur egun [[Bobsleigh & Skeleton Federation]] (IBSF) bezala ezagutzen da. Estatutuak [[2016]]<nowiki/>an sortu ziren.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibsf.org/images/documents/downloads/IBSF_Statutes_01082016.pdf|izenburua=IBSF Statutes|sartze-data=2018-03-28|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref>▼
 
 
2002tik aurrera esan bezala kirolak interesa irabazi zuen eta gaur egun izotz pista naturala izateko zailtasuna edo ezintasuna duten herrialdeetan ere praktikatzen da. Horien artean, [[Australia]], [[Zeelanda Berria]], [[Bermuda]], [[Irak]], [[Israel]], [[Hegoafrika]], [[Brasil]], [[Mexiko]] eta [[Argentina]] besteak beste. Halaber, emakume zein gizonezkoen modalitateak bereizten dira neguko kirol honetan. IBSFak gutxienez hiru pilotu kualifikatu ez dituzten eta garatzeko bidean dauden herrialdeei babesa ematen die, bai ekonomiko, zein bidai eta entrenamenduetan. [[2017]]<nowiki/>an gizonezkoen 20 federazio nazionalek eta emakumezkoen 11k jaso zuten babesa.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibsf.org/images/documents/downloads/Development/2017_2018/IBSF_Emerging_Nations_Support_Package_2017-18_am.pdf|izenburua=IBSF Emerging Nations Support Package 2017/18|sartze-data=2018-03-27|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref>▼
▲Argi dagoena kirol hau Suitzan asmatua izan zela da. [[1905]]<nowiki/>ra arte skeletona Suitzan praktikatzen zen soilik eta hortik [[Austria]]<nowiki/>ra hedatu zen lehenik eta hortikjarraian [[Europa]] osora. [[1908]] eta [[1910]]<nowiki/>ean jada txapelketak ospatzen ziren [[Semmering Pass]]<nowiki/>en, Austrian. [[1892]]<nowiki/>an [[L. P. Child]]<nowiki/>ek momentuko lera eraldatu zuen eta [[hezurdura]] forma eman zion. BertatikHortik aurrera esaten da hasi zela kirola “Skeleton” deitzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=History|data=2014-02-14|url=https://web.archive.org/web/20140214001619/http://www.fibt.com/skeleton/history.html|sartze-data=2018-03-27}}</ref> [[1923]]<nowiki/>an [[Federation Internationale de Bobsleigh et de Tobogganing]] (FIBT) sortu zen, gaur egun kirol modalitate honen kudeatzaile nagusi dena. Hiru urte beranduago, [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea|Nazioarteko Olinpiar Batzordeak]] [[bobsleigh]]<nowiki/>a eta skeletona kirol olinpiko bezala aitortu zituen. Horrela, [[1928]]<nowiki/>an Saint-Moritzeko Neguko Olinpiar Jokoetan parteskeletona hartzeafroga ahalbidetubezala zitzaionaurkeztu zen, baina ez zen berriro errepikatupraktikatu joko olinpiko batzuetan [[1948ko Neguko Olinpiar Jokoak|1948ra]] arte.<ref name=":0" /> Kirola ez zen Programa Olinpikoan erantsiofizialki sartu [[2002]]<nowiki/>ko [[Salt Lake City]]<nowiki/>ko ([[Utah]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]) [[2018ko Neguko Olinpiar Jokoak|olinpiarOlinpiar jokoetaraJokoetara]] arte. Momentu horretan, skeletona jende askoren interesa irabazten hasi zen eta lehiaketetako praktikatzaileak irabazten, txapelketa ofizialen garrantzia areagotuz. [[2015]]<nowiki/>ean FIBTari izena aldatu zitzaion eta gaur egun [[Bobsleigh & Skeleton Federation]] (IBSF) bezala ezagutzen da, gaur egun mundu mailan bobsleigha eta skeletona kudeatzeaz arduratzen dena. Estatutuak [[2016]]<nowiki/>an sortu ziren.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibsf.org/images/documents/downloads/IBSF_Statutes_01082016.pdf|izenburua=IBSF Statutes|sartze-data=2018-03-28|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref>
 
 
 
▲2002tik aurrera esan bezala kirolak interesa irabazi zuen eta gaur egun izotz pista naturala izateko zailtasuna edo ezintasuna duten herrialdeetan ere praktikatzen da pista artifizialak sortuz. HorienHerrialde horien artean, [[Australia]], [[Zeelanda Berria]], [[Bermuda]], [[Irak]], [[Israel]], [[Hegoafrika]], [[Brasil]], [[Mexiko]] eta [[Argentina]] daude besteak beste. Halaber, emakume zein gizonezkoen modalitateak bereizten dira neguko kirol honetan. IBSFak babes ekonomikoa ematen die entrenamendu zein bidaietarako gutxienez hiru pilotu kualifikatu ez dituzten eta garatzeko bidean dauden herrialdeei babesa ematen die, bai ekonomiko, zein bidai eta entrenamenduetan. [[2017]]<nowiki/>an gizonezkoen 20 federazio nazionalek eta emakumezkoen 11k jaso zuten babesa.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibsf.org/images/documents/downloads/Development/2017_2018/IBSF_Emerging_Nations_Support_Package_2017-18_am.pdf|izenburua=IBSF Emerging Nations Support Package 2017/18|sartze-data=2018-03-27|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref>
 
 
== Ezaugarriak ==
48 ⟶ 55 lerroa:
 
== Lasterketa teknika ==
Lasterketa teknika 3 faseetan banatu daiteke: lehenengoan atletak 50 metrotako lasterketa bat burutuko du skeletona bultzatuz lurrean aurrez zehaztuta dagoen ibilbide batean. Bigarrenean [[abiadura]] irabazi ostean, hankak altxatuko ditu eta [[lera]]<nowiki/>ren gainean erortzen utzikoetzango da ahalik eta postura [[Aerodinamika|aerodinamikoena]] hartuz. Azkenekoan, leraren [[Norabide (argipena)|norabidea]] gorputzaren eta hanken mugimenduarekin kontrolatuko du, hau da, gorputzaren inertziarekin.
 
 
== Araudia ==
Skeletonaren araudia oso sinplea da. Oinarria, zirkuitu batean egiten den lasterketa batean du eta lasterketa ahalik eta denbora gutxienean amaitzen duenaduenak izangoirabazten da irabazleadu. [[Neguko Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetan]] 4 jaitsiera burutzen dira eta denbora ofiziala 4 denboren batuketa izango da.
 
== Materiala ==
Hauek dira gaur egun skeletonean erabiltzen diren materialak:<ref>{{Erreferentzia|abizena=dsm|izenburua=Deportes Invierno - Luge, Skeleton, Bobsleigh|hizkuntza=Spanish|url=http://www.deportesinvierno.info/Luge-Skeleton-Bobsleigh.html|aldizkaria=www.deportesinvierno.info|sartze-data=2018-03-09}}</ref>
* Alpetar lasterketetarako kroskokasko berezia, kokotsa babesten duena.
* Gorputzera doitzen den lasterketarako zuntz sintetikoko jantzia, airearekiko erresistentzia txikiena ezarriko duena.
*<nowiki/>Arantzadun zapatak, [[atletismo]]<nowiki/>koen antzerakoak, izotzetan atxikimendua lortzeko
*<nowiki/> <nowiki/>Betaurrekoak edota aurpegi ba<nowiki/>besgarriak
* <nowiki/>Jantziaren azpitik, sorbaldakoasorbaldak<nowiki/>oa edota ukondokoa
* [[Lera]]
[[XIX. mendea|XIX. mendean]] erabilitako lerak sortzeko [[Kanada|Kanadan]] eta [[India|Indian]] garraiorako erabiltzen ziren leretan oinarritu ziren. [[1892]]<nowiki/>an, L.P. Child-ek lerari egindako eraldaketa batzuen ostean sortu zen gaur egun metalezko hezurdura antza duen lera eta Ipar Amerikako kirolari bira bat eman ziona. [[1902]]<nowiki/>an [[Arden Bott]]<nowiki/>ek eserleku irristakor bat gehitu zion lerari kirolariek euren pisua ibilbidearen arabera aldatu ahal izateko. Gaur egungo leretan ez da ezaugarri hori aurkitzen.
 
 
 
[[2010]]<nowiki/>ean, FIBTak leraren materialak mugatu zituen. Leraren ertzak [[altzairu]]<nowiki/>zkoak izan behar dute eta ezin dute norabide zein balaztatze elementurik eraman. Oinarria aldiz, [[plastiko]]<nowiki/>zkoa izan daiteke. Leraren alboetan aurkitzen diren eskuleku eta topeak kirolaria lasterketan zehar finkatzen laguntzen dute.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibsf.org/images/documents/downloads/2015_International_Rules_SKELETON.pdf|izenburua=IBSF International Skeleton Rules|sartze-data=2013-03-27|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref> Hona hemen leraren ezaugarri teknikoak:
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Skeleton"(e)tik eskuratuta