Wikipedia

Daniel Defoe: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
heriotza data zuzendu +beste
aberastu edukia, zuzenketa txikiak
1. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
 
'''Daniel Defoe''', jaiotzez Daniel Foe, ([[Londres]], [[1660|1660ko]]ko [[urriarenUrriaren 10|urriaren 10a]]a ? - [[Londres]], [[1731|1731ko]]ko [[apirilarenApirilaren 24|apirilaren 24a]]a), kazetari eta nobela idazle famatua izan zen. Mundu osoan zehar ezaguna izan zen haren [[Robinson Crusoe|''Robinson Crusoe'']] nobelagatik. [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] nobela errealistaren fundatzaileatzatfundatzailetzat jotzen da. [[Prentsa ekonomikoa]] idatzi zuen lehenengo idazle ezaguna da.
 
== Biografia ==
Daniel Foe [[Londres|Londresen]]en jaio zen St. Giles Cripplegate parrokia inguruan, baina data eta lekua ez dakizkigu ziurtasunez. Gurasoak Alice eta James Foe izan ziren. Aita James The Worshipful Company of Butchers izeneko harakinen gremioko kidea eta argizariak egiten irabazten zuen bizitza. Presbiteriano zorrotza, haren iritziek eragina izango zuten gerora semeagan. Azkotan, gurasoen sinesmen erlijiosoak ez zetozen bat Ingalaterrako Elizarekin. Danielek erantsiko zion abizenari DE“de”  ponpoxo hura eta, behin baino gehiagotan, De Beau Faux sendikoa zela esan ohi zuen.
 
Londresko Charles Morton eskolan ikasi zuen eta, aitak semeabaina apaizministroa egiteaizatea nahi bazuenez erezuenez, akademia utzi eta Daniel Defoe gazteak merkatari lanetan murgiltzeamurgildu nahiago izan zuenzen -galtzerdiak, artilezko gaiak edo ardoa salduz- eta Europan zehar bidaiatu. NegozioakNahiz ezeta zitzaizkionanbizio handiko gizona izan negozioak oso ondo joan,atera  ordeaez zitzaionez, zor asko izan zituen eta zorrezhorrek lepo kartzelara ibiliere zeneraman zuen bizitzauneren osoanbatean.
 
[[1648|1648an]]an, Mary Tuffleyrekin ezkondu zen -3.700 £-ko dotea jaso zuen- eta bi seme eta 5bost alaba izan zituzten. ZorrakZorra ezintraba ordaindu, kartzelan egon beharhandia izan zuen eta, [[1658]]an, Monmoutheko dukearen aurkako matxinadan hartu zuen parte. Eliza batean ezkutatu zen matxinadak porrot egin zuenean eta hantxe ikusi zuen ''Robinson Crusoe'' izena harrian grabatuta, gerora mundu osoan ospea lortuko zuen eroierlazioa bihurtukoaurrera zuenaeramateko.
 
Zorrak ezin ordainduz, kartzelan egon behar izan zuen eta, [[1658|1658an]], Monmoutheko dukearen aurkako matxinadan hartu zuen parte. Eliza batean ezkutatu zen matxinadak porrot egin zuenean eta hantxe ikusi zuen ''Robinson Crusoe'' izena harrian grabatuta, gerora mundu osoan ospea lortuko zuen eroi bihurtuko zuena. Oraingo honetan kartzelera joateaz libratu zen George Jeffreys magistratuak lagundu ziolako.
[[1688]]an, Guillermo Orangekoari lagundu zion eta, [[Europa]] osoan bidaiatu ondoren, gobernu berriaren kide izan zen 1695ean.▼
 
▲[[1688|1688an]]an, Guillermo Orangekoari lagundu zion eta, [[Europa]] osoan bidaiatu ondoren, gobernu berriaren kide izan zen 1695ean. 1696an teila eta adreiluen enpresa bat zuzendu zuen.
[[1701]]ean, lehen lana argitaratu zuen, "El verdadero inglés", Gilem III.a erregearen defentsan eta prejuizio nazionalei eraso eginez. ▼
Bi urte barru, ekintzailetza politikoak kondenara eraman zuen eta pikotan erakutsia izan zen, ''The Shortest Way with Dissenters'' panfletoa idatzi zuelako. Kartzela zigorra erori zitzaion Newgateko presondegian, baina ez zuen zigorra bete beharrik izan ajente sekretu bezala lan egin zuelako gobernu ingelesarentzako. Negozioak porrotean, [[1713]]ra arte, kazetari lanetan ibili zen ''The Review'' aldizkarian.▼
 
▲[[1701|1701ean]]ean, lehen lana argitaratu zuen, "ElEgiazko verdadero inglésingelesa", Gilem III.a erregearen defentsan eta prejuizioaurreiritzi nazionalei eraso eginez.
Azken urteetan idatzi zituen ospea emango zioten eleberriak eta arrakasta izugarria lortu zuten bere garaian. [[1719]]an etorri zen [[Robinson Crusoe|''Robinson Crusoeren abenturak'']], naufragio baten ondoren uharte huts batean gizona kokatu eta haren abenturak kontatuz; Alexander Selkirken naufragio erreala kontatu zuen horrela eta lehenengo [[eleberri]] ingelesa kontsideratzen da.▼
 
▲BiHandik urtebi barruurtera, ekintzailetzaekintza politikoak kondenara eraman zuen eta pikotan erakutsia izan zen, ''The Shortest Way with Dissenters'' panfletoa idatzi zuelako. KartzelaHala ere, ''Hymn to the Pillory'' poema errezitatu zuen eta pikotaren inguruan zegoen jendeak, objektu kaltegarriak bota ordez, loreak bota zizkioten. Bi egun pikotan pasa eta gero, kartzela zigorra erori zitzaion Newgateko presondegian, baina ez zuen zigorra bete beharrik izan ajenteagente sekretu bezala lan egin zuelako gobernu ingelesarentzako. Negozioak porrotean, [[1713|1713ra]]ra arte, kazetari lanetan ibili zen ''The Review'' aldizkarian.
[[1720]]an, ''The Life, Adventures and Piracies of the Famous Captain Singleton'' idatzi zuen, bi gizonezkoen arteko amodioa eta nola Quaker Williamek Singleton kapitaina bizitza kriminal eta pirata batetik aldendu zuen, bikote bezala Londresen bizitzeko. Hori bai, ingeles zipitzik ez zuten jendaurrean hitz egiten eta Singleton Williamen arrebarekin ezkonduta zegoen itxurak gordetzeko.▼
 
▲Azken urteetan idatzi zituen ospea emango zioten eleberriak eta arrakasta izugarria lortu zuten bere garaian. [[1719|1719an]]an etorri zen [[Robinson Crusoe|''Robinson Crusoeren abenturak'']], naufragio baten ondoren uharte huts batean gizona kokatu eta haren abenturak kontatuz; Alexander SelkirkenSelkirk marinel eskoziarraren eta Pedro Serrano marinel espainiarraren naufragio erreala kontatu zuen horrela eta lehenengo [[eleberri]] ingelesa kontsideratzen da.
[[1722]]an, ''Moll Flandersen abenturak'' eleberri pikareskoa eta ''A journal of the plague year of 1665'' etorri ziren, eta [[1724]]an, ''Roxana: The Fortunate Mistress''. Eragin handia izan zuten eta deskripzio errealista nabarmendu zen. Lady Roxanaren ondorengo lanen gehiengoa ''A tour throught the Whole Island of Great Britain'' bezalako bidaia liburuak izan ziren.▼
 
▲[[1720|1720an]]an, ''The Life, Adventures and Piracies of the Famous Captain Singleton'' idatzi zuen, bi gizonezkoen arteko amodioa eta: nola Quaker Williamek Singleton kapitaina bizitza kriminal eta pirata batetik aldendu zuen, bikote bezala Londresen bizitzeko. Hori bai, ingeles zipitzik ez zuten jendaurrean hitz egiten, etagreziarrak zirelakoan; Singleton Williamen arrebarekin ezkonduta zegoenzegoelako itxurakitxura gordetzekoegiten zuten.
Jonathan Wild kriminala urkatu zutenean, Defoek Applebee's Journalentzako artikulua idatzi zuen eta ''True and Genuine Account of the Life and Actions of the Late Jonathan Wild'' argitaratu zuen gero, [[1725]]eko ekainean.▼
 
[[1722|1722an]], ''Moll Flandersen abenturak'' eleberria argitaratu zuen. Obra hau literatura pikareskoaren ezaugarriekin bat egiten du: narrazioa pasarte desberdinetan, pertsonaien eboluzioa gertaeren arabera, protagonistaren klase sozialaren aldaketa eta engainua eta itxura gai nagusi bezala.
 
''A journal of the plague year of 1665''  1722an publikatu zuen nobela historiko hau, 1655eko Londresen egon zen izurriteari buruz.
 
▲[[1722]]an, ''Moll Flandersen abenturak'' eleberri pikareskoa eta ''A journal of the plague year of 1665'' etorri ziren, eta [[1724|1724an]]an, ''Roxana: The Fortunate Mistress''. Eragin handia izan zuten etazuen; deskripzio errealista nabarmendu zen liburu honetan. Lady Roxanaren ondorengo lanenlan gehiengoagehienak ''A tour throught the Whole Island of Great Britain'' bezalako bidaia -liburuak izan ziren.
 
▲Jonathan Wild kriminala urkatu zutenean, Defoek ''Applebee's JournalentzakoJournal''entzako artikulua idatzi zuen eta ''True and Genuine Account of the Life and Actions of the Late Jonathan Wild'' argitaratu zuen gero, [[1725|1725eko]]eko ekainean.
 
Daniel Defoe [[1731]]n hil zen eta heriotzaren arrazoiak ez dira ziurrak. Uste da [[apirilaren 24]] edo [[apirilaren 25|25ean]] izan zela eta Bunhill Fieldsen, Londresen, dago ehortzita.
 
== Robinson Crusoe ==
'''''Robinson Crusoe''''' ([[Ingeles|ingelesez]], jatorrizkoan ''The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe'') ingelesez idatzitako lehenengo [[Eleberri|eleberritzat]] hartzen den [[Liburu|liburua]] da, [[Daniel Defoe]] ingelesak [[Alexander Selkirk]] eskoziar itsasgizonaren istorioan oinarriturik idatzia, lehen aldiz [[1719|1719an]] argitaratua.  Gainera, nobela honen bitartez irakurleak heziera, erlijioa, bakartasuna eta bizitzaren zentzuari buruz erreflexionatzeko aukera ematen du. Nobelaren gai nagusia gizakiak naturan daukan eragina da; izan ere, gizakiaren adimenak natura menperatzeko eta bizirauteko duen ahalmena da gai nagusietako bat. Urte hartan bertan, liburu honen jarraipena zen ''The Further Adventures of Robinson Crusoe'' idatzi zuen Defoek.
 
Hainbat aldiz [[Zinema|zinemaratu]] dute liburua.
 
== Lanak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Daniel_Defoe"(e)tik eskuratuta