Etxekotze: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
4. lerroa:
Etxekotu zen lehen [[ornodun]]a [[txakur]]ra izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Domestication {{!}} biology and society|hizkuntza=en|url=http://www.britannica.com/science/domestication|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref name="txakur">{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=Rethinking dog domestication by integrating genetics, archeology, and biogeography|orrialdeak=8878–8883|hizkuntza=en|abizena2=Karlsson|abizena3=Perri|abizena4=Webster|abizena5=Ho|abizena6=Peters|abizena7=Stahl|abizena8=Piper|abizena9=Lingaas|izena2=Elinor K.|izena3=Angela|izena4=Matthew T.|izena5=Simon Y. W.|izena6=Joris|izena7=Peter W.|izena8=Philip J.|izena9=Frode|data=2012-06-05|url=http://www.pnas.org/content/109/23/8878|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=23|zenbakia=109|issn=0027-8424|pmid=22615366|doi=10.1073/pnas.1203005109|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Angela|abizena=Perri|izenburua=A wolf in dog's clothing: Initial dog domestication and Pleistocene wolf variation|orrialdeak=1–4|url=https://doi.org/10.1016/j.jas.2016.02.003|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|zenbakia=68|doi=10.1016/j.jas.2016.02.003|sartze-data=2018-04-08}}</ref>, [[Eurasia]] osoan zehar hedatu zena [[Pleistozeno]]aren amaieran, beste edozein animalia etxekotu eta landare landatu baino askoz lehenago<ref name="txakur" />. Datu arkeologiko eta [[genetika|genetikoek]] diote denbora luzez bi norabidetako [[gene-fluxu]]a egon dela animalia basati eta etxekotuen artean, bereziki [[asto]], [[zaldi]], [[gamelu]], [[ahuntz]], [[ardi]] eta [[txerri]]en artean<ref>{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=The Evolution of Animal Domestication|orrialdeak=115–136|abizena2=Fuller|izena2=Dorian Q.|data=2014-11-23|url=https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-ecolsys-110512-135813|aldizkaria=Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics|alea=1|zenbakia=45|issn=1543-592X|doi=10.1146/annurev-ecolsys-110512-135813|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fiona B.|abizena=Marshall|izenburua=Evaluating the roles of directed breeding and gene flow in animal domestication|orrialdeak=6153–6158|hizkuntza=en|abizena2=Dobney|abizena3=Denham|abizena4=Capriles|izena2=Keith|izena3=Tim|izena4=José M.|data=2014-04-29|url=http://www.pnas.org/content/111/17/6153|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=17|zenbakia=111|issn=0027-8424|pmid=24753599|doi=10.1073/pnas.1312984110|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. Gizakientzat duen interesa, eta euren [[giza eboluzio|eboluzioa]] zein [[demografia]] azaltzeko duen garrantzia dela eta, etxekotzeak zientzialari ugari erakurri dituen ikerketa da, [[arkelogia]], [[paleontologia]], [[antropologia]], [[botanika]], [[zoologia]], [[genetika]] eta [[ingurumen zientziak|ingurumen zientzietan]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=A population genetics view of animal domestication|orrialdeak=197–205|abizena2=Burger|izena2=Joachim|url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0168952513000152|aldizkaria=Trends in Genetics|alea=4|zenbakia=29|doi=10.1016/j.tig.2013.01.003|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Hegazti]]en artean etxekotutako espezierik garrantzitsuena [[oilo]]a da, [[haragi]] zein [[arrautza (janaria)|arrautzengatik]] hazten direnak. [[Indioilar]]rek edo [[Pintada (hegaztia)|pintadek]] ere garrantzia ekonomikoa dute. Txoriak ere [[kaiola]]tan gordetzen dira euren kantua edo konpainia izateko, adibidez [[txori abeslari]]ak eta [[loro]]ak. [[Ornogabe]]en artean denbora luzez etxekotutako animaliak [[erle]]ak eta [[zeta-har]]rak daude. [[Barraskilo]] batzuk janarirako hazten dira, eta hainbat animalia [[ikerketa]] egiteko etxekotu dira, beste batzuk [[kontrol biologiko]]rako erabiltzen diren bitartean.
 
[[Landare]]en etxekotzea orain dela 12.000 urte hasi zen, [[zereal]]ekin [[Ekialde Hurbil]]ean eta [[edankuia]]rekin [[Asia]]n. [[Nekazaritza]] munduko 11 lekutan garatu zen independenteki, gutxienez, landare eta animalia ezberdinak etxekotuz prozesu horretan. Landare asko ere edertasunagatik etxekotu dira, nahiz eta jangarri edo ekonomikoki garrantzitsu ez izan.
 
== Erreferentziak ==