Babiloniar astronomia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
18. lerroa:
Kaldeako astronomiak Babiloniar dinastiaren erreinuaren (K.a 626-530) astronomia praktikatuaz gain, [[Seleukotar Inperioa|seleukotar inperioaren]] eta [[Partiar Inperioa|errege partoen]] praktikak ere barne hartzen ditu.
 
[[Nabonasar|Nabonasar erreinuan]] (K.a 747-733) zehar bai kantitate aldetik eta baita kalitate aldetik ere, hobekuntza nabarmenak ikusi ziren behaketa astronomikoetan. Modu sistematikoan hasi ziren izarren fenomenoak artxibatzen, eta honek denbora tarte berriez jabetzea ekarri zuen, horien artean 18 urteek bi eklipse hartzen dituela. [[Klaudio Ptolomeo|Ptolomeo]] astronomo greziarrak (K.a 100-170) bere egutegiaren sorrera Nabonassar erreinuaren hasieran kokatu zuen.
 
Kaldeako astronomiaren azken aurkikuntzak seleucida inperiopean (K.a 323-60) izan ziren. K.a. III. mendean astronomoak planeten mugimenduak aurreikusteko kronogramak erabiltzen hasi ziren. Testu hauek aurreko behaketekin alderatzeko balio izan zuten eta horrela errepikapenak detektatzeko. Denbora honetan zehar edo pixka bat beranduago kalkuluko formulak erabiltzen hasi ziren taulak erabili beharrean, honela hurrengo gertakarien datak bilatzeko.
[[Fitxategi:Venus Tablet of Ammisaduqa.jpg|thumb|Neoasirio[[Neo-asiriar inperioa|Neo-asirio]] garaiko Artizarraren taulatxoa. British Museum-en eskuetan dago (Londres).]]
 
=== '''Astronomia enpirikoren garapena''' ===
Astronomo [[Kaldea|kaldear]] gehienak [[Efemeride|efemerideak]] sortzen soilik interesatu ziren, eta ez ikusitako mugimenduen azalpen teorikoak garatzean. Mesopotamiako planeten modeloak enpirikoak ziren eta aritmetikaren bidez tratatzen ziren garai helenistikoan ez bezala. Azken hauek geometria, kosmologia eta filosofia espekulatiboa ere kontutan hartzen zituzten. Kaldearrak aritmetikaz gain, [[Kosmogonia|kosmogoniaz]] ere kezkatzen ziren eta baita unibertso primitiboaren natura idealaz ere. Astronomo kaldearren aurkikuntza garrantzitsuenen artean, eklipseen zikloak eta saroen zikloak zeuden, behaketa astronomiko zurrunen artean.
 
Astronomo kaldear garrantzitsuenen artean [[Naburimannu]] (K.a VI y III. mendean), [[Kidinnu]] (K.a. 340-280), [[Beroso]] (K.a. 350-270) eta [[Sudines]] (K.a 280-200). Influentzia handia izan zuten astronomo greko batzuengan, besteak beste Niceako[[Hiparko Nizeakoa|Nizeako Hiparco]] (K.a 190-120) eta Ptolomeorengan (K.o. 100-170, alejandriako astronomoa).
 
=== '''Heliozentrismoaren aitzindariak''' ===