Babiloniar astronomia: berrikuspenen arteko aldeak

Astronomia babilonikoak antzinako mesopotamian garatutako teoriak eta metodo astronomikoak izendatzen ditu, Tigris eta Eufrates ibaien artean kokatutako erregioa (gaur egungo Irak) eta mendebaldeko astronomien zibilizazio aitzindariak garatu ziren lekuan. Zibilizazio hauen artean sumerioak, acadioak, babilonikoak eta caldeoak dira ezagunenak. Astronomia babilonikoak greziar zibilizazioa, indiarra, sasanidena, bizantiar inperioa, sirioa, musulmana eta europarra bezalako zibilizazioen oinarriak ezarri zituen. Autore klasikoek grekoek eta latindarren Mesopotamiako astronomoak sarritan izendatzen dituzte eta «caldeos» deitzen die, non hauek apaiz eta idazle espezializatuak ziren astrologian.

 

K.a VIII. eta VII. mendeetan, caldeoak astronomian gertutasun enpirikoa garatu zuten, honela unibertsoaren bertsio ideal bat zehazten duen kosmologia sortuz. Astrologia ere garatuko dute, planeten posizioei lotuta, arrazonamendu logikoan oinarritzen da, astronomiari ekarpen garrantzitsuak eginez eta baita zientziaren Filosofiari ere. Pentsalari eta ikerlari batzuentzat hau izan zitekeen lehen iraultza zientifikoa. Astronomia babilonikoaren teknikak eta metodoak neurri handi batean astronomia klasikoak eta helenistikoak hartu zituzten geroago.

 

K.a 3500. eta K.a 3000 urte bitartean, sumerioek cuneiforme izenean ezagutzen den idazkera ezaguna garatu zuten, eta horregatik izarren gertaeren inguruan lehendabiziko erregistroak egitea posible izan zen. Sumerioak astronomia zurruna praktikatzen zuten arren, babilonioen astronomia sofistikatuaren influentzia garrantzitsua izan zuten, zeinek kontzeptu batzuen artean izarren teologia (planetak jainko garrantzitsuak kontsideratzen zituen eta zenbaki sistema sexagesimala erabiltzen zuten) oinordetzan jaso zuten.

 

Babilonioak lehenak izan ziren fenomeno astronomikoen denborak erregistratzen idatziz eta kalkulu idatziak aplikatzen beraien aurreikuspenak formulatzeko. Garai paleobabilonikoko (K.a 1792 eta 1595 urte bitartean) buztinezko taulek, eguzki urtearen eguneko orduak kalkulatzeko metodo matematikoak erabiltzen zituztela erakusten dute. Gaur egun, Enûma anu enlil izeneko cuneiforme taulak kontserbatzen dira. Testu astronomiko hauetatik zaharrena 63. taula edo Ammisaduga Artizarra deitzen da. Izan ere, artizarraren 21 urteko irteerak eta sarrerak jartzen ditu.

 

== '''Caldear astronomia''' ==

 

Caldeako astronomiaren azken aurkikuntzak seleucida inperiopean (K.a 323-60) izan ziren. K.a. III. mendean astronomoak planeten mugimenduak aurreikusteko kronogramak erabiltzen hasi ziren. Testu hauek aurreko behaketekin alderatzeko balio izan zuten eta horrela errepikapenak detektatzeko. Denbora honetan zehar edo pixka bat beranduago kalkuluko formulak erabiltzen hasi ziren taulak erabili beharrean, honela hurrengo gertakarien datak bilatzeko.