Esentzialismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
No edit summary |
||
1. lerroa:
'''Esentzialismoa''' objektuek (batzuek bada ere) ezaugarri [[Esentzia|esentzial]] edo [[Berezko|berezkoak]] (batzuk bada ere) dituztela dioen doktrina bezala defini daiteke. Definizio hau ez da
Esentzialismoa, zentzu zabalean, gizartearen alderdi guztiak ukitzen dituen kontzeptua litzateke. Filosofian ez ezik, biologian, politikan edota psikologian ere ematen da. Akademiatik haratago joanda, gure egunerokoan uste baino hedatuagoa dagoen begirada da honakoa.
=== Filosofian ===
Esentzialismoa [[Ontologia|ontologiak]] aztertu izan du gehienbat. Honela, esentzialismoari buruz ari garela eta filosofiaren munduan sartuz gero, izatearen inguruan gogoeta egiten ari garela eduki behar dugu kontuan.
==== Oinarrizkoa den moduzko karakterizazioa: beharrezkotasun/aukera bereizketa. ====
11. lerroa:
Oso erabilia den bereizketa honi ''oinarrizkoa den moduzko karakterizazioa'' deitzen zaio nozioa beharrezkotasun/aukera terminoetan azaltzen duelako. Egin berri dugun bereizketan, hortaz, “izan behar” horrek beharrezkotasunari egiten dio dei eta “ahal izan”ak, berriz, aukerari. Honela, zerbaitek ezaugarri zehatz bat behar duela esaten badugu, hau ez egotea ezinezkoa dela esatea da eta, berdin, zerbaitek ezaugarri bat izan dezakeela esatea, hau ez egotea posible dela esatea da.
Ustekabeko eta ezaugarri esentzialen arteko bereizketa egiten duen ''Oinarrizkoa den moduzko karakterizazio'' hau 1950 urtetik honako [[metafisika]] [[Analitiko|analitikoko]] lan gehienetan topa dezakegu. Proposamen honen defentsan hainbat eta hainbat aritu diren arren, [[Ruth Barcan Marcus]] (1967) eta [[Saul Kripke]] (1972
==== Esentzialismoa ezaugarritzeko 4 modu: ====
22. lerroa:
* Lehen ikuspegiak muturreko bi esentzialismoak esentzialismotzat jotzearen aldekoa da. Honen arabera, esentzialismoa objektu(batzuek bada ere)ek ezaugarri esentzial edo berezkoak (batzuk bada ere) dituztela esatea da. Honakoa sarreran erabili dugun hori da eta, beraz, ikuspegi honen baitan kokatuz, kontrakoak diren gehienezko eta gutxieneko esentzialismoak esentzialismotzat onartzen ditugu.
* Bigarrenak gutxieneko esentzialismoa onartzen du, baina ez gehienezkoa. [[Willard Van Orman Quine|Quinek]] (
* Hirugarrenak gehienezko esentzialismoa onartzen du, baina ez gutxienekoa. Honek esentzialismoa objektu(batzuek bada ere)ek beharrezkoak diren ezaugarri ez tribialak (batzuk bada ere) dituztela esatea da. Della Roccak esan moduan: “Esentizialismoak dio objektu batzek berezko ezaugarri batzuk dituztela.”.
* Azken ikuspegi honek muturreko bi esentzialismoak baztertzen ditu esentzialismo moduan. [[Yablo|Yablok]] (1998) hau kontuan hartuta gehienezko esentzialismoa naiz gutxienekoa anti-esentzialismo bezela izendatzen ditu.
=== Esentzialismoa gizartean ===
Esentzialismoa, oro har, talde bat ezaugarri zehatz batzuen pean definitzean datza talde honen identitatea osatzen duten gainontzeko ezaugarriak alboratuz.
Esentzialismoa [[misoginia]], [[arrazakeria]] edota [[homofobia]] bezalakoak justifikatzeko erabili izan da.
==
* [[Determinismo|Determinismoa]]
* [[Teleologia]]
* [[Kausalitate|Kausalitatea]]
* [[Determinismo kosmologiko|Determinismo kosmologikoa]]
* [[Determinismo biologiko|Determinismo biologikoa]]
* [[Soziobiologia]]
* [[Existentzialismo|Existentzialismoa]]
== Erreferentziak ==
* [https://plato.stanford.edu/entries/essential-accidental/ «Essential vs. Accidental Properties»]. ''Stanford Encyclopedia of Philosophy'' (ingelesez). 2018ko martxoaren 19an kontsultatua.
|