Queer: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
6. lerroa:
== Hitzaren etimologia ==
''Queer'' hitza, aditz gisa, ezarritako arauak “ezegonkortzea” esan nahi du. Izenondo gisa berriz, “arraroa”, “okerra” edo “bitxia” da eta ez litzateke existituko bere kontrakontua gabe: ''straight'', “zuzen” edo “heterosexuala” esan nahi duena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Explicación sencilla de qué es ser queer|hizkuntza=en-US|data=2013-08-10|url=https://sentiido.com/queer-para-dummies/|aldizkaria=Sentiido|sartze-data=2018-03-17}}</ref>.
Hitz ingelesak, izen bezala erabilita “''emagizon”,'' “[[Homosexualitate|homosexuala]]” edo ''”gay”'' da; sexualitateari gutxiespen-zentzua emanez, orientazio homosexuala ohore falta eta anormaltasunarekin lotzen.
18. lerroa:
== Historia ==
XVIII. mendean sortu zen ''Queer'' hitza ingeleseko hiztegian. Hitzak, pertsona tranpati, lapur edo ardi galdu bati egiten zion erreferentzia, baita ere emakumea edo gizona igarri ezin zen pertsona bati. Gainera, emakume maskulino edo ''emagizon'' bat kalifikatzeko balio zuen ere.
[[Fitxategi:Queer As Folk.png|ezkerrera|thumb|240x240px]]
Gizarte Viktoriarrean ([[Erresuma Batua]]<nowiki/>n [[Viktoria Erresuma Batukoa|Viktoria I]] erreginaldian: 1837-1901), heterosexualitatearen balorea defendatzen zenean, ''queer'' hitza erabiltzen zen heterosexualtasunatik ateratzen ziren pertsonak izendatzeko. ''Emagizona,'' lesbiana eta trabestiak ''queer'' ziren.
Hala ere, bi menderen ostean, hitzak zeharo aldatu zuen esanahia. 80. hamarkadako erdialdean, [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIES]]-aren krisialdiaz bultzaturik, talde txiki askok ''
Horrela, “heterosexual jauna” beste gizon bati ''emagizon'' deitzetik, homosexualak ''queer'' autoizendatzera pasatzea lortu zen''.'' Hitzak, errepresio sozial batetik izatetik, elementu iraultzaile bat izatera pasatu zen.
27. lerroa:
''Queer'' ikasketen jatorria Estatu Batuetako testuinguru sozial korapilatsu batean izan zen. Hasieran, sexualitatearen teoria berrien ostean hasi ziren ikertzen ([[Michel Foucault|Foucault]], 1976; [[Jeffrey Weeks|Weeks]], 1998); [[John Boswell|Boswell]]-en (1980) aurkikuntzaren ondoren ere, [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Erdi Aroa]]<nowiki/>ren amaierara arte izandako orientazio homosexualaren errespetuari buruz; [[Adrienne Rich]]-en (1996) artikuluaren agerpenarekin, derrigorrezko heterosexualitatea eta orientazio homosexualaren existentziari buruz; eta Dover-ek (1980) aurkitutako ebidentzia arkeologikoengatik, [[Antzinako Grezia|Aintzinako Grezia]]<nowiki/>n egondako jokaera homosexualei buruz.
Halaber, unibertsitateen jakin-mina sexualitateen ikerketaren inguruan handitzeak, eragingarri bat izan zen ere ''Queer'' ikasketetarako<ref>{{Erreferentzia|izena=Carlos|abizena=Fonseca Hernández|izenburua=La Teoría Queer: la de-construcción de las sexualidades periféricas|orrialdeak=43–60|abizena2=Soto|abizena3=Luisa|izena2=Quintero|izena3=María|data=April 2009|url=http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S0187-01732009000100003&lng=es&nrm=iso&tlng=es|aldizkaria=Sociológica (México)|alea=69|zenbakia=24|issn=0187-0173|sartze-data=2018-03-17}}</ref>.
== Aldarrikapena ==
[[Fitxategi:Queer Riot.jpg|thumb]]
Termino orokorretan, ''Queer'' Teoriak derrigorrezko heterosexualitatea desafiatu (“heteronormatibitatea” ere deituta) eta gizabanakoaren genero identitateagatik edo orientazio sexualagatik sailkatzea errefusatzen du.
''<big>"Zergatik definitu beharko ginateke sexualitatean daukagun gustu batengatik? Zergatik emakume batek gizon bat gustuko badu, heterosexual gisa definitu behar da? Edo, emakume batek, sexu bereko pertsona bat gustuko badu lesbiana bezala sailkatu behar da?"</big>''- '''Andrea Garcia Becerra''', antropologoa, masterra Genero ikasketetan eta Javeriana de Bogota Unibertsitateko irakaslea
Edozein identitate sailkapena, lesbiana edo heterosexual moduan bi izendatzeagatik, arautu, kontrolatu, zilegitu eta neurri txikiagoan, askatu egiten du pertsona. Homosexual hitza, medikuntzaren boteretik dago inposatua, ikuspuntu patologiko batengatik. XIX. mendearen amaieran zenbait mediku sortu zuten hitza, ia “subjektu mota” berri bati buruz hitz egiteko.
Zaila da baieztatzea mundu osoan daudela pertsona transgeneristak eta beti existitu direla, ekintzaileek eta medikuek inposatutako termino bat delako. Izan leike, herri indigena batean sailkapen hori ez existitzea eta soilik “bi espiritu”-ko pertsona bat izatea. 2002tik hitz egiten da trans. pertsonei buruz, lehenago ''zoroak'' edo ''trabestiak'' baitziren.
Sailkapen homosexuala, heterosexuala eta transexualaren kontra egiteaz gain, ''Queer'' teoriak generoaren araberako sailkapenak ere zalantzan jartzen ditu: emakume, gizon, maskulino eta femenino, ezarpentzat hartzen dituelako. Fonseca eta Quintero ikertzaileen arabera, feminitatea ez da aukeraketa baten emaitza, baizik eta genero arau batzuen ondorioz inposatutakoa.
== LGTBIQ+ siglak ==
''Queer'' pentsamoldeak LGTBI+ (Lesbianak, Gayak, Transexualak, Bisexualak eta Intersexualitatea)<ref>{{Erreferentzia|izena=Tomás|abizena=Máscolo|izenburua=¿Qué significa LGTBI?|hizkuntza=es-LA|url=https://www.laizquierdadiario.com/Que-significa-LGTBI|aldizkaria=La Izquierda Diario|sartze-data=2018-03-17}}</ref> kontutan izanda, kontraesana da LGTBIQ+-ri buruz hitz egitea. ''Queer'' ezin da sigla horren sailkapen bat gehiago bezala ulertuta izan: ez da lerrokatu nahi, ez definitu nahi, jariokortasun konstante batean bizi nahi du terminoak.
Orain, ezin da ''queer'' ulertu gay edo homosexualaren sinónimo gisa. Identitate batean pausatzearen tentaldira eusteari buruz doa. Etengabeko garapenean egotea eta konzientzia kritikoa proposatzen du teoriak.
== Teoriaren kontrako iritziak ==
''Queer'' Teoriak baditu ere aurkariak. Gaztelerara itzulpena ez daukan hitz bat erabiltzeagatik kritikatzen dutenetik, LGTBI+ borroka politikoa ez duela ezagutzen kritikatzen dutenera arte, identitate horiek zalantzan jartzen dituelako.<ref>{{Cite web|url=https://mbaezarroyo.files.wordpress.com/2009/05/acerca-de-la-deconstruccion-de-genero.pdf|izenburua=Acerca de la deconstrucción de género|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=Báez Arroyo|izena=María I.|egile-lotura=|hizkuntza=Gaztelera|formatua=PDF}}</ref>
Beste batzuentzat, ''Queer,'' moda akademiko bat da soilik, akademikoek soilik ulertzen duten, lainoetan dagoen eztabaida bat dela argudiatuz.
Aktibista batzuk akademiako hizkuntzagatik beldurtzen dira. Toki baztertzaile bat dela sentiarazten dute; horregatik, adierazten dute garrantsitzua dela hitz egiteko eta elkarri laguntzeko ahalegin handiagoak egitea.
Judith Butler-en ''Critical Queer'' (2002)<ref>{{Erreferentzia|izena=Butler, Judith,|abizena=1956-|izenburua=Gender trouble : feminism and the subversion of identity|argitaletxea=Routledge|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/63679948|isbn=9780415389556|pmc=63679948}}</ref> testuan, azpimarratzen du ''Queer'' terminoak, hizkuntza praktika batengatik jardun duela, helburua mintzatzen den pertsonaren degradazioa izanez. Filosofarentzat, genero arauak bakarrik funtzionatzen dute feminitatea eta maskulinitateari buruzko idealen haragitzea exijituz, ia beti heterosexualtasunarekin bat eginez.
Badaude hainbat gainazaleko kritikak ere. Bertan, baieztatzen da teoria honen atzetik bakarrik daudela pertsona batzuk zeinek pentsatzen dute garrantzitsuagoak iruditzen dutela ''Queer'' bezala definituz, gay edo lesbianaren ordez, alegia.
== Erreferentziak ==
| |||