Elkarrekintza nuklear ahul: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
3. lerroa:
[[Fitxategi:Standard Model of Elementary Particles hr.svg|thumb|[[Eredu Estandarra|Eredu estandarreko]] [[Funtsezko partikula|oinarrizko partikulak]]
|alt=|
[[Elkarrekintza nuklear ahula]], '''indar ahula''' edo [[Elkarrekintza nuklear ahula|indar nuklear ahula]] deritzona, partikula subatomikoen arteko elkarrekintza-mekanismoa da. "Ahul" deritzo haren indarra [[elkarrekintza nuklear bortitza]] baino <math>10^{13}</math> aldiz txikiagoa delako. Indar ahularen efekturik ezagunenak [[Beta desintegrazio|beta desintegrazioa]] eta '''erradioaktibitatea''' dira. Azken horrek garrantzi handia du [[Fisio nuklear|fisio nuklearrean.]] Indar nuklear ahulak eremu oso txikietan eragiten du, distantzia subatomikoetan hain zuzen ere. Bestalde, naturan ageri diren oinarrizko interakzioetako bat da, [[Elektromagnetismoa|elektromagnetismo]], '''indar bortitz''' eta [[Grabitazioa|grabitazioarekin]] batera.
12. lerroa:
Bestalde, fermioien arteko elkarrekintzetan parte hartzen duten indar-eramaleak [[W eta Z bosoi|<math>W^{+}, W^{-} </math> eta <math>Z</math> bosoiak]] dira. Bosoien masa protoi edota neutroi batenak baino askoz handiagoa da, zentzuzkoa dena indar ahularen eremu laburrarekin alderatuta.
Orain arte hitz aipatutako partikulek, [[Neutroi|neutroiek]], [[Protoi|protoiek]] adibidez [[Quark|quarkez]] osatuta daude. Azken hauek sei "zapore" desberdinetan banatuta daude: up, down, strange, charm, top eta bottom. [[Elkarrekintza nuklear ahula|Elkarrekintza nuklear ahulan]], quarkek zaporez aldatu dezakete indar-eramale diren bosoien bitartez.. [[Beta desintegrazio|<math>\beta^{-}</math> desintragazioan]] adibidez, neutroi baten down quark batek up quark baten bilakatzen da. Ondorioz, neutroi horrek protoi baten bilakatzen da, elektroi eta elektroi neutrinoa igorriz. <math display="block">n \longrightarrow p + e^{-}+ \bar{\nu}</math>
Gainera, '''elkarrekintza nuklear ahulak''' beste oinarrizko elkarrekintzekin alderatuz, honek [[:en:Parity_(physics)|'''paritate-simetria''']] apurtzen duen bakarra da, eta ondorioz, [[:en:CP_violation|'''karga paritate simetria''']] ere bai.
== Historia ==
| |||