Droga: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t 2A01:C50E:E100:AF00:D910:F3FE:F49C:3519 wikilariaren aldaketak ezabatuz, TheklanBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Etiketa: lehengoratzea
4. lerroa:
'''Droga''' —esanahi zabalenean hartuta— [[eritasun|gaixotasun]] batzuen [[diagnostiko|diagnosia]] egiteko, sendatzeko, edo gaitzari aurrea hartzeko, [[medikuntza]]n erabiltzen den [[gai kimiko]]a da, ''sendagarri'' ere deitua. [[Janari|Elikagai]] batzuek dituzten droga sendagarrien lehenengo aipamenak [[gizadia]]ren historia bezain aspaldikoak dira.
 
Dena dela, XX. mende arte<big>'''UVUEVUEVUE ONYTXABUBUU UBUBUBUB OSSAS'''</big>, aipatutako droga horietako gutxi batzuk baizik ez dira izan benetan sendagarri. Eta apur horiek landare gai batzuek gaixotasun jakin batzuk arintzeko edo sendatzeko ahalmena zutelako «aurkikuntzan» oinarritu ziren. 1776an, adibidez, ingeles botaniko eta sendagile [[William Withering]] ohartu zen baserritar batek egin ohi zuen belar urak bihotzaren taupada indartu eta [[hidropesia]] sendatzen zuela.
 
Drogen aurkikuntzaren bidez hainbat [[txerto]] eta sendagarri sortu baziren ere, XX. mendean eritasun asko sendatzeko eta gaitzei aurrea hartzeko bidea zabaldu zuen metodo berri bat jarri zen indarrean: drogak asmatzea. Droga baliagarriak asmatzeko, baina, hobeto eta sakonago ezagutu behar zen [[gorputz (argipena)|gorputzak]] nola funtzionatzen zuen, gaitzak zergatik gertatzen ziren, eta gai jakin batzuek zergatik eta nola eragiten zuten. Hori da, hain zuzen, [[farmakologia]]k aztertzen duen medikuntzaren alorra.
18. lerroa:
[[Fitxategi:Young cannabis.jpg|thumb|[[Kalamu]] landarea.]]
 
[[Fitxategi:Rolling_Joint_III.jpg|thumb|Tabakoz eta marihuanaz eginiko el[[Porru buen porrito(zigarroa)|porrua]].]]
 
== Terminologia ==
52. lerroa:
 
== Drogen aurreko erreakzioa ==
[[Gai kimiko]] bat biologikoki aktiboa bada —hau da, gorputzaren funtzionamenduan eragiteko ahalmena badu— droga dela esaten da. Horretarako ahalmena duten gaiak ordea ez dira, besterik gabe, erabat fidagarriak; haien onurak arriskuak baino handiagoak direnean besterik ez dira ontzat hartzen. Hala, droga batzuk, arriskutsuak izanda ere, ontzat hartzen dira [[eritasun|gaixotasun]] larriak sendatzeko baliagarriak direlako. ''Digitalisa'', adibidez, droga arrisk '''''<big>EDERTO</big>''''' utsuaarriskutsua da; baina bihotzeko [[gihar]]ra uzkurtzea eragiten du, eta ezinbestekoa da bihotzeko giharra ahula duten pertsonentzat. Aitzitik, nekea arintzeko edo larritasun gutxiko gaixotasun bat sendatzeko ez litzateke hain droga indartsua onartuko, arriskuak onurak baino handiagoak direlako.
 
Hala ere, pertsona batzuei drogek kalteak eragiten dizkiete, nahiz eta medikuak agindu bezala hartu hura. Izan ere, [[gizaki]]en artean, [[inurri]] edo [[erle]] [[kolonia (argipena)|kolonia]] batean ez bezala, aldaera genetiko ugari baitaude. Droga bera hartzen duten milioika pertsonetatik batzuek ez dute espero den bezala erreakzionatzen, eta [[baregarri]] bat hartuta, adibidez, piztu egiten dira, lasaitu ordez. Beste batzuk, berriz, oso sentiberak izan daitezke droga baten aurrean, eta [[alergia|alergien]] gisako erreakzioak izan ditzakete.
 
Eria, bestalde, droga jakin bat [[tolerantzia|toleratzera]] irits daiteke; horrelakoetan, gero eta dosi handiagoak behar izaten ditu espero den ondorio terapeutikoa lortzeko. Batzuetan, tolerantzia horren ondorioz eria droga jakin bat hartzera ohitzen da, drogaren mende erortzen da, eta atxikimendua sor daiteke. Atxikimenduak kalte psikologiko eta psikiko larriak sortzen ditu droga hartzeari uzten zaionean. [[Morfina]], [[kokaina|kokakkkina]] eta [[benzedrina]], adibidez, atxikimendua sortzen duten drogak dira.
 
Drogak hartzeak, azkenik, bestelako ondorioak izan ditzake. Batzuetan ondorio arinak dira (larruazaleko [[erregosi]]ak, buruko mina, logura), baina larriak ere izan daitezke. [[Talidomida]] droga, adibidez, lasaigarri gisa oso erabilia izan zen garai batean, baina emakume haurdunen [[umeki]]engan sortzen zituen kalteengatik debekatua izan zen. Droga nahasketak ere oso ondorio larriak izan ditzake. Adibidez, buruko mina kentzeko pertsona batek [[azido azetilsaliziliko|aspirina]] hartzea oso arriskutsua izan daiteke baldin eta pertsona hori odola arintzeko beste sendagarriren bat hartzen ari bada, aspirina bera ere [[odol-arintzaile]]a baita.