Fermaten azken teorema: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
33. lerroa:
[[1955]]ean, [[Yukata Taniyama]] japoniar matematikariak aieru bat proposatu eta hurrengo hamarkadan [[Goro Shimura]]k zehaztu zuen. Algebrarien terminologian hauxe dio: ''“Zenbaki razionalen gaineko edozein kurba eliptiko, modularra da”''. Urte askotan inori ez zitzaion bururatu aieru horrek Fermaten teoremarekin zerikusia izan zezakeenik, harik eta [[Gerhard Frey]] alemaniarrak [[1985]]ean Taniyama-Shimura aierua Fermaten teorema baino gogorragoa zela esan zuen arte, hau da, lehenengoaren frogapenak bigarrena zekarrela berarekin adierazi arte. Ez zen zehazteko gauza izan, baina hurrengo urteetan [[Jean Pierre Serre]]k bideratu eta [[Kenneth Ribet]]ek bukatu zuen lanarekin Frey zuzen zegoela argi gelditu zen.<ref name="elhuyar"></ref>
 
10 urte zituenean aurkitu zuen [[Andrew Wiles]]ek Fermaten azken teoremari buruzko liburu bat herriko liburutegian. Harriturik geratu omen zen, 300 urte pasata, artean ebatzi gabe zegoelako. Haren esanetan, une hartatik jakin zuen ez ziola ihes egiten utziko, eta ebatzi egin behar zuela. Urte luzez aritu behar izan zuen, ordea, teorema ebazten.<ref name="elhuyar3">{{erreferentzia|izena= Aitziber |abizena= Agirre Ruiz de Arkaute | url= http://aldizkaria.elhuyar.eus/albisteak/andrew-j-wiles-matematikariak-2016ko-abel-saria-ja/ |izenburua= Andrew J. Wiles matematikariak 2016ko Abel Saria jaso du Norvegian |argitaletxea= ''elhuyar zientzia eta teknologia'', CC-BY-SA 3.0 lizentzia, aldizkaria.elhuyar.eus | sartze-data=2018-3-7}}</ref> [[1987]]tik aurrera, Taniyama-Shimuraren aierua izan zen Wilesen lanaren helburua. Kasurik orokorrena frogatu ez arren, kurba askotarako egiaztatzea lortu omen zuen, eta horietan zeuden Fermaten teorema erabakita uzten zutenak. Adituen esanetan, frogapenak sinesgarritasun handia zuen eta horregatik zabaldu zen berria munduan zehar. Ohi den bezala, argitaratu aurretik lana aditu batzuen esku gelditu zen hauek onespena eman zezaten. HilabeteHandik batzukhilabete geroagobatzuetara, zerbait oker zegoela hasi zen entzuten. Gauzak argitu nahian, Wilesek berak ohar bat kaleratu zuen [[1993]]ko abenduan, eta honakoa aitortu zuen: bere eskuizkribuan berrikuste-lanetan osatu beharreko puntu batzuk aurkitu zituztela eta gehienak konpondu zituela ere bai; bakar batek, hala ere, ihes egin ziola, eta horrek eskatzen zuen kalkulua menperatu arte bere lana amaitutzat ezin eman zezakeela. BideHilabete batezbatzuk geroago, udaberrianazken emanarazo beharhori zuenere ikastarorakokonpondu agintzen zituen egindakoaren xehetasunak eta falta zena ordurako betetzeko esperantza agertu zuenzuten.<ref name="elhuyar"></ref>
 
== Erreferentziak ==