Arrazismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
17. lerroa:
=== Antisemitismoa ===
Sentimendu arrazista zaharren eta zabalduenetarikoa dugu [[antisemitismo]]a mundu osoan, [[judu]]en aurka gauzatutakoa. [[Errege-erregina Katolikoak|Errege-erregina Katolikoek]] egotzi zituzten [[Espainia]]tik [[XV. mendea]]n, lehen deportazio masiboen artean dagoena. [[Alemania]]n, [[XX. mendea|XX. mendeko]] lehen erdian erregimen [[nazionalsozialismo|naziak]] agindu egin zuen. Ezaugarri arrazistak ere bazituen, bereziki [[judu]]en aurkakoak. Hauek [[holokaustoa|holokausto]] izeneko garai zoritxarreko eta kriminala aurrera eraman izan zuten.
Alemanian ideologia arrazistaren garapenak bere unerik gorenena Adolf Hitlerren gidaritzapeko mugimendu nazionalsozialistarekin (nazismoa) lortu zuen. Mugimendu honek 1930 eta 1940ko hamarkadetan biztanleriaren kopuru esanguratsu baten babesa lortuz joan zen, 1945. urtean Alemaniak Bigarren Mundu Gerraren porrota pairatu zuen arte. Nazionalismoa "arraza zuriaren" nagusitza azpimarratzen zuen ideologia bat bezala sortu zen, zeinetan "arraza arioa" gailentzen zen: XX. mendeko aleman purua "arraza arioa"ren ordezkari eta eredua zen. Gehienbat judutarrak izan ziren arrazakeria honen pairatzaile nagusiak. Hala ere, ez ziren bakarrak izan, ijitoek ere bigarren maila batean jasan egin baitzuten.
Alemaniatik kanpo ere nazismoak eragin handia eduki zuen, besteak beste Estatu Batuetan. Bertan, bat egin zuen oso garatuta zegoen afroamerikarren kontrako arrazakeriarekin; testuinguru hartan Henry Ford enpresari estatubatuarra ideologia naziaren zabaltzaile sutsua izan zen. Izan ere, Fordek ''El judio internacioanl'' (1920) liburua idatzi zuen, arrazakeriaren eta ideologia naziaren hedapena sustatzearekin batera jatorri judutarra zuten alemanen zein ijito edo beste etnia gutxituen jazarpena eta hilketa bultzatu zuena. Ideia hauetan oinarrituta, 11 edo 12 milioi pertsona inguru lekualdatu, kontzentrazio guneetan atxiki eta sistematikoki sarraskitu zituzten. Bigarren Mundu Gerran zehar, gutxi gora behera, biktima horien erdia judutarra zen eta euren hilketa masiboari Holokausto (Shoah) deritzogu. Esan bezala, ijitoek ere oso gertutik jasan zituzten nazismoaren ondorio latzak: 100,000-1´000,000 ijito inguru Porraimoan edo “ijitoen holokaustoan” erail zituzten.
ARRAZAKERIA NAZIA ETA JUDUEN ZEIN IJITOEN HOLOKAUSTOA
Alemanian ideologia arrazistaren garapenak bere unerik gorenena Adolf Hitlerren gidaritzapeko mugimendu nazionalsozialistarekin (nazismoa) lortu zuen. Mugimendu honek 1930 eta 1940ko hamarkadetan biztanleriaren kopuru esanguratsu baten babesa lortuz joan zen, 1945. urtean Alemaniak Bigarren Mundu Gerraren porrota pairatu zuen arte. Nazionalismoa "arraza zuriaren" nagusitza azpimarratzen zuen ideologia bat bezala sortu zen, zeinetan "arraza arioa" gailentzen zen: XX. mendeko aleman purua "arraza arioa"ren ordezkari eta eredua zen. Gehienbat judutarrak izan ziren arrazakeria honen pairatzaile nagusiak. Hala ere, ez ziren bakarrak izan, ijitoek ere bigarren maila batean jasan egin baitzuten.
Alemaniatik kanpo ere nazismoak eragin handia eduki zuen, besteak beste Estatu Batuetan. Bertan, bat egin zuen oso garatuta zegoen afroamerikarren kontrako arrazakeriarekin; testuinguru hartan Henry Ford enpresari estatubatuarra ideologia naziaren zabaltzaile sutsua izan zen. Izan ere, Fordek ''El judio internacioanl'' (1920) liburua idatzi zuen, arrazakeriaren eta ideologia naziaren hedapena sustatzearekin batera jatorri judutarra zuten alemanen zein ijito edo beste etnia gutxituen jazarpena eta hilketa bultzatu zuena. Ideia hauetan oinarrituta, 11 edo 12 milioi pertsona inguru lekualdatu, kontzentrazio guneetan atxiki eta sistematikoki sarraskitu zituzten. Bigarren Mundu Gerran zehar, gutxi gora behera, biktima horien erdia judutarra zen eta euren hilketa masiboari Holokausto (Shoah) deritzogu. Esan bezala, ijitoek ere oso gertutik jasan zituzten nazismoaren ondorio latzak: 100,000-1´000,000 ijito inguru Porraimoan edo “ijitoen holokaustoan” erail zituzten.
=== Apartheid ===
| |||