Evangelista Torricelli: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
1. lerroa:
{{lanean|xirkan}}
{{biografia infotaula automatikoa
|irudia=Evangelista_Torricelli_by_Lorenzo_Lippi_(circa_1647,_Galleria_Silvano_Lodi_%26_Due).jpg
}}
 
'''Evangelista Torricelli''' ([[Erroma]], [[1608]]ko [[urriaren 15]]a - [[Florentzia]], [[1647]]ko [[urriaren 25]]a) [[italia]]r [[fisikarien zerrenda|fisikari]] eta [[matematikari]]a izan zen.
 
14 ⟶ 12 lerroa:
 
== Barometroa asmatzea ==
Galileo, bere bizitzakoBizitzako azken egunetan, AristotelesenGalileo [[Aristoteles]]en ideia bat frogatu nahian zebilen;: alegia,[[huts (fisika)|hutsa]] naturan ez dagoela, naturak hutsa berez errefusatu egiten duela zioen ideia frogatu nahian. GalileoIraultzaile izan erearren, iraultzaile izan arren alderdi askotan kontserbadorea zenbaitzen Galileo. Dena dela, ideia hori ez zuen absolututzat hartu;, erlatibotzat baizik. Torricelliri gainera, ideiaIdeia hori azter zezan iradoki zion Torricelliri.<ref name="elhuyar"></ref>
 
Aristotelesen ideia, zalantzan jartzen zuten meatzetako[[meatze]]tako gertaera batzukbatzuek. Meatzetan, urez bete ez zitezen, zurgapenezko [[huts-ponpak ponpa]]k erabiltzen zituzten. Meagizonek frogatu zutenez, uraren nibelazmailaz gainetik hamar metro baino gorago ipinitako ponpak (edozein tamaina edo potentziatakoa izanik ere) ezin zuen urik atera. Torricellik bere buruari ponpakgaldetzen zion zer gerta zitekeen, uraren ordez, ponpak 13,5 aldiz astunagoa zenden merkurioa atera behar bazuen zer gerta zitekeen galdetzen zion.<ref name="elhuyar"></ref>
 
1644an, Aristotelesen ideia frogatufrogatzeko asmoz, saiakuntza bat burutu zuen Torricellik [[1643]]an. 1,20 metro luzeko beirazko tutu bat [[merkurio (elementua)|merkurioz]] bete zuen, mutur bat itxi eta tutuaren beste muturra merkuriozko ontzi batera sartu zuen. Merkurioaren zati bat ontzira etorri zen, baina tutu bertikalaren goian geratu zen espazioan hutsa zegoen. Beraz, Aristotelesen arabera, hutsa naturan berez ez zegoen, baina sor zitekeen.<ref name="elhuyar"></ref>
 
Bere saiakuntza sakonago aztertuz, merkurio-zutabearen altuerak denboran zehar aldaketak zituela ikusi zuen eta baita atmosferak ontziko merkurioari eragiten zion presioaren aldaketagatik zela iradoki ere. Barometroa[[Barometro]]a asmatua zuen, beraz. Atmosferako aireak, presioa eragiten zuenez, pisua zeukan; pisu finitua eta horregatik altuera finitua ere bai. Urte[[Blaise batzuk geroago PascalekPascal]]ek frogatu zuen hori urte batzuk geroago, eta lehen aldiz kontsideratu ahal izan zen atmosfera finitua unibertso handi eta hutsean.<ref name="elhuyar"></ref>
 
== Erreferentziak ==