|
'''Jesus Nazaretekoa'''<ref name=Euskaltzaindia177>{{EuskaltzArauErref|arau-zk=177|arau-izenb=Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (III). Bibliako pertsona-izenak}}</ref> edo '''NazaretekoJesu JesusKristo'''<ref name=Euskaltzaindia177/> ([[Betleem]]<ref>Elizaren tradizioak jaioterri hori defenditu badu, aztarna guztien arabera Jesus [[Nazaret]]en jaio zen; Betleemen aukera zabaldu zen Jesusen biografia profeziek esaten zutenaren arabera moldatzeko eta, bestetik, Nazaretek oso ospe ona ez zuelako:http://www.nuevatribuna.es/articulo/historia/jesus-no-nacio-belen-donde-y-cuando-nacio/20161220145643134942.html </ref>, [[K. a. 8]] / K. o. [[1]] - [[Jerusalem]], K. o. [[29]] / [[33]]) [[erlijio]]aren erreformadore eta zabaltzailea izan zen, [[Judea]]ko lurraldean bizi izan zena.<ref>William Arnal ("The cipher "judaism" in contemporary historical Jesus scholarship", [http://books.google.es/books?id=q5pNt46fQx4C&pg=PA25&lpg=PA25&dq=%22jesus+was+a+jew%22+jesus+seminar&source=bl&ots=1HQNvqmFVm&sig=b70bw8W-juvtEQ1ZdrLc4lZsMEA&hl=es&ei=T2hjStO7IZ-5jAeTm439Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9 Kloppenborg, John S. (ed.):''Apocalypticism, Anti-Semitism and the Historical Jesus''], p. 24</ref><ref>Klausner, Joseph: ''Jesús de Nazaret'', Barcelona, Paidós, 2006, ISBN 84-493-1834-3</ref>. Kristautasun erlijioak bere doktrinak jarraitzen dituzte eta [[Jainko]]aren seme bezala izendatzen dute. [[Islam]]ak bere profeta bezala ezagutzen du.
== Jesusen izena ==
''Jesus'' izenak jatorrian, ''[[Yahveh]]-k salbatzen du'' esan nahi zuen [[aramera|arameeraz]]<ref>Meier, ''Un judío marginal. Una nueva visión del Jesús histórico'', I, 219. orr.</ref><ref>{{Erreferentzia| abizena1 = Tal| izena1 = Ilan| abizena2 = Uriel| izena2 = Rappaport| abizena3 = Israel| izena3 = Ronen| izenburua = The Hasmonean State| argitaletxea = Yad Ben-Zvi| lekua = Jerusalem| urtea = 1993| isbn = 965-217-109-3}}</ref> [[Hebreera]]z ''Iehoshua'' ({{lang|he|ישׁוע, Yēšûaʿ}}) zen eta hortik latinera pasa zen, ''Iesus'' forman.
{{Erreferentzia| abizena1 = Tal| izena1 = Ilan| abizena2 = Uriel| izena2 = Rappaport| abizena3 = Israel| izena3 = Ronen| izenburua = The Hasmonean State| argitaletxea = Yad Ben-Zvi| lekua = Jerusalem| urtea = 1993| isbn = 965-217-109-3}}</ref>. [[Hebreera]]z ''Iehoshua'' (ישׁוע, Yēšûaʿ) zen eta hortik latinera pasa zen, ''Iesus'' forman.
== JesukristoJesu Kristo ==
{{sakontzeko|Kristo}}
"Kristo" hitza [[latin]]etik dator (''christus'') eta hau era berean [[greziera]]tik (''christós'' - 'xριστ' ahoskatu /khristos/, [kh] gipuzkerako ''j'' da, ''jan'' hitzean bezala). 'Χριστoς', era berean, [[hebreera]]tik dator eta bertan ''meshiah'' erabiltzen da. Bere esanahia, hizkuntza guzti hauetan, ''olioztatua'' da.
Izen honekin [[judaismo|judutarrek]] euren apaiz, errege eta profetak izendatzen zituzten, [[Jainko]]aren izenean hitz egiteko olioz igurtzi behar baitziren. NazaretekoJesus JesusenNazaretekoaren jarraitzaileek ere titulu hau eman zioten, ''JesukristoJesu Kristo'' deituzdeituta.<ref>[http://jesuspuzzle.humanists.net/partone.htm ''THE JESUS PUZZLE. Was There No Historical Jesus? Part One: A Conspiracy of Silence'']</ref>. Denborarekin ''kristoKristo'' izena ''Jesus''en baliokideabaliokide bilakatu zen.
[[II. mendea|II. mendetik]] aurrera NazaretekoJesus JesusenNazaretekoaren jarraitzaileei [[kristautasun|kristau]] deitzen hasi ziren [[Antiokia]]n, ''kristoa'' jarraitzen zutela esaten baitzuten.
== Jesus [[Itun Berria]]n ==
=== Bizitza publikoa ===
Bere jarraitzaileekin batera (Apostoluak eta gainerako ikasleak), Jesus Galilea eta Judea lurraldeetan zehar ibili zen bere mezua zabaltzen eta mirariak egiten<ref>E.P. Sanders, ''Jesús y el judaísmo''. Madrid: Trotta, 2004. ISBN 978-84-8164-685-6.</ref>. Aldi honen iraupenari buruz ez dugu datu zehatzik. Hala ere, Joanen ebanjelioan aipatzen den bezala, Jesus hiru aldiz igo zen [[Jerusalem]]era [[Pazko judua]] ospatzera bere ikasleekin. Hori dela eta, Jesusen bizitza publikoa hiru urte ingurukoa izan zela uste dute aditu gehienek. Beste ebanjelioek [[Jerusalem]]en ospatu zuen Pazko bakarra aipatzen dute. Pazko horretan gertatu zen Jesusen [[Jesusen Azken Afaria|Azkenazken Afariaafaria]], [[Jesus Nazaretekoa#Nekaldia|Nekaldianekaldia]], heriotza eta [[Jesusen Piztuera|Biztuerapiztuera]].
Jesusen bizitza publiko gehiena Galileako iparraldean gertatu zen, Tiberiades lakuaren inguruan, Kafarnaun herritik gertu. Hala ere, Kana, Nazaret, Nain, Betsaida eta beste herri galilear batzuetan ere ibili zen. Judean Jerusalen, Betania, Jeriko... bisitatu zituen.
=== Antzaldatzea ===
{{Sakontzeko|Jesusen Antzaldatzea}}
Ebanjelio sinoptikoetan agertzen denez, Jesus JerusalemeraJerusalema zihoala mendi batera ([[Tabor|Tabor mendia]]) igo zen Petri, Joan eta Jakuerekin batera. Otoitzean zegoela aurpegia aldatu zitzaion eta bere jantzia zuri ikusgarri bihurtu zen. [[Moises]] eta [[Elias]] profetak agertu ziren bere ondoan, eta Zerutik ahots bat entzun zen: "Hau da nire Semea, nire maitea, entzun iezaiozue". Apostoluek ez zuten honetaz ezer esan, Jesus berpiztu zen arte.<ref>Burridge, R & Gould, G, ''Jesus Now and Then'', Wm. B. Eerdmans, 2004, 34. orr.</ref>.
=== Nekaldia ===
=== Jesus Nazaretekoaren historikotasuna ===
Jesusen jarraitzaileen dokumentuakdokumentuez apartebeste (Itun Barriko ebanjelioak), NazaretekoJesus JesusNazaretekoa aipatzen diranduten historialari fedegabeen dokumentuak oso gutxi dira. NabarmenakNabarmenenak hauexekhauek dira:
[[Flavio Josefo]] (K.o. 38-100), historialari judua, erromatarren zerbitzura. Antzinate judua liburuan, Jesusen izena aipatzen du. "Garai horretan, Jesus bizi izan zen, gizon jakintsua, baldin eta gizon deitzerik badago (...). Gure naziokopertsona nagusiek eginiko salaketa tarteko, Pilatok gurutzean hiltzera kondenatu zuen. Baina maite zutenek ez zuten utzi." (Flavio Josefo, Antzinate judua, XVIII.liburua, 63)
|
