Wikipedia

Indoeuropar hizkuntzak: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t robota Erantsia {{HezkuntzaPrograma}}
GEH
28. lerroa:
|
|}
'''Indoeuropar hizkuntzak''' familia-hizkuntza bat da, ehunka hizkuntza eta dialektok osatua. Indoeuropar hizkuntza guztien sorburu den hizkuntza hipotetikoari '''indoeuropera'''<ref>{{Web erref|izenburua=47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0047.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> deritzo. Indoeuropar hizkuntzen artean ditugu [[Europa]]ko hizkuntza hedatuenak, eta [[Iran]]go lautadako nahiz [[India]]ko hizkuntza franko ere: [[hindi]]a, [[gaztelania]], [[ingeles]]a, [[italiera]], [[portuges]]a, [[bengalera]], [[errusiera]], [[frantses]]a, [[aleman]]a eta [[punjabera|punjabiera]] besteak beste. Indoeuropar familia da hiztun gehien duen hizkuntza-familia, 3 mila miloi hiztun baititu; eta, familiaren barruan, [[Indoirandar hizkuntzak|indoirandar]] adarrak du hiztun gehien.▼
 
== SailkapenaIndoeuropar hizkuntzak ==
▲'''Indoeuropar hizkuntzak''' familia-hizkuntza bat da, ehunkaeta hizkuntzaEuropako etazein dialektokAsia osatua.hegoaldeko Indoeuroparehunka hizkuntza guztieneta sorburudialektok denosatzen hizkuntza hipotetikoaridute. '''indoeuroperaIndoeuropera'''<ref>{{Web erref|izenburua=47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0047.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> deritzoantzinako hizkuntza hipotetiko bat da, familia-hizkuntza horren ustezko sorburua. Indoeuropar hizkuntzen artean ditugu [[Europa|Europako]]ko hizkuntza hedatuenak, bai eta [[Iran|Irango]]go lautadako nahiz [[India|Indiako]]ko hizkuntzahainbat frankohizkuntza ere, adibidez: [[hindiHindi|hindia]]a, [[gaztelania]], [[ingelesIngeles|ingelesa]]a, [[italiera]], [[portugesPortuges|portugesa]]a, [[bengalera]], [[errusiera]], [[frantsesFrantses|frantsesa]]a, [[alemanAleman|alemana]]a eta [[punjaberaPunjabera|punjabiera]], besteaketa besteabar. Indoeuropar familia da hiztun gehien duen hizkuntza-familia, 3 mila miloi hiztun baititu;. eta,[[Hizkuntza familia|Hizkuntza-familia]] honetan zenbait familiarenadar barruandaude, eta horien artean hiztun gehien dituena [[Indoirandar hizkuntzak|indoirandarindoirandarra]] adarrak du hiztun gehienda.
Indoeuropar familiak dituen azpitaldeak honako hauek dira (aurkitutako lehen arrasto idatzien arabera):
 
== Familiaren identifikazioa ==
* [[Anatoliar hizkuntzak]], [[K. a. XVIII. mendea|K. a. XVIII. mendekoak]] dira lehen aztarnak ; desagerturik, [[hitita]] herriak zeukan hizkuntza zen nabarmenena.▼
Sir William Jones filologoak lehen aldiz proposatu zuen hizkuntza familia indoeuropeon inguruko hipotesia. XVIII. mendearen bigarren erdian 4 hizkuntza zaharrenen artean antzekotasunak zeudela ikuskatu zuen, alegia, latina, grekoa, persa eta sanskritoaren artean.
* [[Indoirandar hizkuntzak]], [[Protoindoirandar hizkuntza|protoindoirandar]] hizkuntzatik eratorriak.▼
 
** [[Indoariar hizkuntzak]], [[sanskrito]]a barne, K. a. II milurtekotik idatzia.
Antzinako hizkuntza hipotetikoari protoindoeuropeo deritzo. Hori da indoeuropear familia osoaren ama-hizkuntza. Protoindoeuropeoaren ustezko alderdi fonetiko eta gramatikalak berreraiki dira. Hortaz, indoeuropeoa berreraikitako hizkuntza hipotetiko bat da, K. a. 3000. urtean datatua, izan ere, K. a. 2000. urtean badaude ezaugarri ezberdinak bertatikk jaiotako hizkuntzen artean.
** [[Iraniar hizkuntzak]]: [[persiera]], [[kurduera]], avestiera [[K.a. 1000]] ingurukoa, eta [[antzinako persiera]] [[K. a. 520ko hamarkada|K. a. 520tik]] aurrera. ▼
 
==Sailkapena==
Indoeuropar hizkuntzen familia hainbat adarretan bereizten da. Hizkuntza horietako batzuk jada hil egin dira eta beste batzuk, berriz, gaur egun bizirik daude. Hona hemen sailkapena:
▲* [[Anatoliar hizkuntzak]],: hizkuntza hauen lehen aztarna idatziak [[K. a. XVIII. mendea|K. a. XVIII. mendekoak]] dira. lehenHizkuntza aztarnakhoriek ;hilik desagerturikdaude, eta [[hititahititera]] herriak zeukanzen hizkuntza zenhorietako nabarmenenabat.
▲* [[Indoirandar hizkuntzak]], [[Protoindoirandar hizkuntza|protoindoirandar]] hizkuntzatik eratorriak.:
** [[Indoariar hizkuntzak]]: indoariar hizkuntzen aztarnarik zaharrenak [[Sanskrito|sanskritoz]] idatzitakoak dira (K.a. 1.500. urtekoak).
▲** [[Iraniar hizkuntzak]]: [[persiera]], [[kurduera]], avestiera[[avestera]] ([[K.a. 1000]]. urte ingurukoa), eta [[antzinako persiera]] eta [[K. a. 520ko hamarkada|K. a. 520tikpehleviera]] aurrera.
** [[Dardiar hizkuntzak]]
** [[Nuristaniar hizkuntzak]]
* [[Greziera]],: lehen erregistro bakanak [[mizenasera]]nMizenasko hizkuntzakoak dira, [[K. a. XIV. mendea|K. a. XIV. mendekoak]]n;. Bestalde, [[Homero|Homeroren]]ren lehen idatziak [[K. a. VIII. mendea|K. a. VIII. mendekoak]] dira.
* [[Italiako hizkuntzak]],: [[Latin|latina]]a eta honenharen ondorengoak,. Adar honetan sartzen dira [[hizkuntza erromantzeak]] barne, eta lehen aztarnak [[K. a. VII. mendea|K. a. VII. mendekoak]] dira lehen aztarnak.
* [[Zelta hizkuntzak|Hizkuntza zeltak]]: [[Galiako zelta|Galiako zeltako]]ko lehen inskripzioak [[K. a. VI. mendea|K. a. VI. mendekoak]] dira. Horretaz gainera, [[Irlandera zaharra|Irlandera zaharreko]] testu antzinakoenakzaharrenak K. o. [[VI. mendea|VI. mendekoak]] dira.
* [[Germaniar hizkuntzak]]: aurreneko aztarnak K. o. [[II. mendea|II. mendean]]n errunetan idatzitako inskripzioak dira, eta lehen testu koherenteak gotikozkoakgotikoz idatzitakoak dira, K. o. [[IV. mendea|IV. mendekoak]], hain zuzen.
* [[Armeniera]],: [[V. mendea|V. mendekoa]].
* [[Tokariar hizkuntzak]],: [[Tokariar|tokariarren]]ren hizkuntza galduakhilak, bi dialektotan banatuta, daude eta [[VI. mendea|VI. mendetik]] aurkitua [[VIII. mendea|VIII. mendera]] artean hitz egin ziren.
* [[Balto-eslaviar hizkuntzak]]:
** [[Eslaviar hizkuntzak]],: lehen aztarnak [[IX. mendea|IX. mendekoak]], dira eta hizkuntza horietako lehen testuak [[Antzinako Elizako Eslavoniko|Antzinako Elizako Eslavonikoan]]an aurkitu ziren.
** [[Hizkuntza baltikoak]],: lehen aztarnak [[XIV. mendea|XIV. mendekoak]] dira. Hain berandukoak izanagatik ere, [[Protoindoeuropar hizkuntza|protoindoeuropearProtoindoeuropear hizkuntzen]] ezaugarri zahar asko gordetzen dira haietandituzte.
* [[Albaniera]],: lehen aztarnak [[XV. mendea|XV. mendekoak]] dira.
 
*
<br/>
[[Fitxategi:IndoEuropeanTree.svg|thumb|800px|center|Indoeuropar hizkuntzen zuhaitza.]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Indoeuropar_hizkuntzak"(e)tik eskuratuta