Heisenbergen ziurgabetasunaren printzipioa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Aldaketa1* |
|||
17. lerroa:
== Ziurgabetasun printzipioaren esplikazio kualitatiboa ==
Dinamikako aldagaiak (posizioa, momentu angeluarra, momentu lineala) prozedura esperimental batzuk erabiliz neurtzen ditugu. Neurketa egite horrek sistemaren egoera aldatuko du: perturbazio bat eragingo du. Adibidez, elektroi baten abiadura eta posizioaren neurketan pentsatzen badugu, neurketa egiteko beharrezkoa da argiaren fotoi bat igortzea elektroiaren aurka, zeinak elektroiaren abiadura eta posizioa aldatuko dituen. Hau da, neurketa egite hutsak errore bat sortzen du eta errore hori saihestea ezinezkoa da, erabilitako instrumentuak perfektuak izanda ere.
Fisika klasikoan sistema fisiko baten egoera deskribatzeko definitzen diren aldagaiak zehaztasun osoz neur daitezke. Praktikan partikula baten posizioa prezisio infinitesimalez zehaztu ezin badaiteke ere, fisika klasikoak dio prezisio hori eskuragarria dela eta esan daitekeela zehazki partikula bat puntu jakin batean dagoela. Bestalde, ziurgabetasun printzipioak neurketa egitean oinarrizko muga bat dagoela esaten duenez, sistema fisiko bat fisika klasikoko terminoen bidez deskribatzen denean hurbilketa bat egiten ari garela dio. Ziurgabetasun erlazioak hurbilketa horren kalitatea emango digu.
Arrazoi kultural eta hezkuntza arrazoiengatik ziurgabetasun printzipioa lehenengo aldiz aztertzerako garaian, fisika klasikoaren determinismoarekin baldintzatuta gaude. Bertan, partikula baten x posizioa denboraren funtzio jarrai bezala defini daiteke: <math>x=x(t)</math>. Partikula horrek m masa bat badu eta argiarena baino nahiko abiadura mantsoagoz mugitzen bada, partikularen momentu lineala masa bider abiadura bezala definitzen da. Honela abiadura posizioaren lehenengo deribatua da denborarekiko. <math>p=m \cdot \frac{dx}{dt}</math>
Aurretik esan bezala, Heisenberg-en ziurgabetasunaren printzipioak dio ezingo dugula partikula baten hasierako posizioa eta momentu lineala aldi berean zehaztu ziurtasun osoz. <math>x(0)</math> eta <math>p(0)</math> jakitea izango bagenu, orduan fisika klasikoak partikularen posizioa eta abiadura zehaztuko lizkiguke beste edozein unetan. Baina Heisenberg-en ziurgabetasunaren printzipioak arrazoitzen duen moduan, hasierako posizioa eta momentu lineala aldi berean zehaztu ezin daitezkeen moduan, ezingo dira edozein unetan ere zehaztu ziurtasun osoz. Hau da, <math>x(t)</math> eta <math>p(t)</math> ezingo dira zehaztu. Ondorioz, partikularen traiektoria ere ezingo dugu zehazki ezagutu. Baina fisika klasikoa erabiltzen badugu, onartzen dugu partikulak traiektoria bat definitzen duela, zehazki ezagutu ezin badugu ere.
Baina ziurgabetasunaren printzipioa erabiltzen badugu, fisika klasikoaren ikuspegi hori ez da egokia. Traiektoriaren kontzeptu klasikoak ez digu balio: ez dauka zentzurik une batean partikularen posizioa eta abiadura aldi berean zeintzuk diren galdetzeak.
== Indeterminazio erlazioaren ondorioak ==
| |||