Ameriketako Estatu Batuak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
352. lerroa:
[[Nekazaritza|Laborantza]] da oraindik ere nagusi [[Middle West]]en, baina arto-soia-abere hazkuntza hirukotea ari da nagusitzen. Mendebalde idorrak arrantxoen eskualdea izaten jarraitzen du, baina eremu ureztatuen gehitzeari esker, hirientzako balio handikoak diren gaiak hasi dira lantzen. Arrakasta horiek, ordea, badituzte beren alde txarrak ere: estatuak nekazaritzari ematen dion laguntza kostu handikoa da, nekazari askok zor handiak dituzte, eta txikienak egoera larrian daude; nazioarteko egoerak bestalde eragin handia du nekazaritzaren orekan, gariaren esportazioan bereziki, eta lurrak erein gabe uztea da sarritan produkzio gehiegiaren kontra borrokatzeko modu bakarra. Basogintzaren ere Estatu Batuak dira munduko lehenak, eta bosgarrenak arrantzan (1995), baina hala ere beharren erdia baino ez dute asetzen alor horretan.
 
=== Bigarren sektoreaeta hirugarren sektoreak ===
Behera egin du amerikar industriak munduan izan duen pisuak: [[1946]]an amerikar industriatik zetorren mundu osoko ekoizpenaren %50, eta gaur egun %20 baino gutxiago dator. Ekoizpenean, dena den, aurrenekoa izaten jarraitzen du, eta hirugarren mundu esportatzailea baino ez da gaur, [[Alemania]] eta [[Japonia]]ren atzetik. Oinarrizko industriek ([[burdingintza]], [[metalurgia]], kimikagintza), atzera egin dute, batez ere ipar-ekialdeko eta Aintzira Handietako Manufacturing Belt tradiziozko eskualde industrialetan, eta aldi berean oso alor garrantzitsuetan; automobilarenean eta ehungintzan adibidez, oso berregituratze sakonak egin dira.
 
Industria alor modernoek etorkizun ona dute: aeronautika, kimika gaiak, farmazia, eraikuntza elektrikoak eta elektronika profesionala; Estatu Batuak dira orobat aurrenekoak armagintzan. Ahulxeagoa da osagai elektronikoen eta elektronika zabalaren industrian, eta orobat etxetresna elektriko eta ikus-entzunezkoetan. Hala ere, abantaila handiak gordetzen ditu: multinazional sare garrantzitsu bat ([[General Motors]], [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Exxon]] munduko hiru enpresa handienak dira), teknologia aurreratuenen jabe dira, eta lehen mailako ikerketa dute.
 
=== Hirugarren sektorea ===
Hirugarren sektorearen garapen handiak (BPGaren %80,2 2017an), aurreneko postua eman die Estatu Batuei jakintzaren eta informazioaren bilketa, metaketa eta banaketan, eta horiek guztiak funtsezkoak dira amerikar kulturak mundu osoan duen indar eta eraginean.
 
=== Azken urteak ===
Langintza berrien eta teknologia aurreratuko industrien garapenak, turismoaren indarrak eta ingurumen hobeen bilaketak [[Eguzkiaren gerrikoa|Sun Belt]] eskualdearen garapena erraztu dute (“Eguzkiaren Eraztuna”: [[Florida]], [[Texas]], [[Kalifornia]]), eta [[Mexiko]]rekiko trukeen areagotzeak mugako eskualdearen hazkunde ekonomikoa ekarri du. Nolanahi ere, 1990eko hamarraldianhamarkadan izan dazen eragozpenik: [[zor (argipena)|zorrak]], merkataritza eta aurrekontu defizitak, biztanleen parte baten pobretzea.
 
Europar Batasuna, Estatu Batuekin pareka daitekeen merkatu bakarra, arerio bihurtu zaie; aldi berean, [[Japonia]]ren lehiak bizirik dirau industrian eta finantzetan, eta [[Alemania]]rekin borrokan dihardu munduko lehen esportatzailea izateko. 1994aren1994ko abenduaren 1etik aurrera, merkataritza libreko eskualde batek, ([[Ipar Amerikako Merkataritza Libreko Ituna|NAFTA]])k, lotzen ditu Estatu Batuak, Kanada eta Mexiko.
 
[[2015]]ean, ia hiru milioi lanpostu berri sortu ziren AEBetan. Azken hamabost urteetan inoiz egondako enplegu sorrera handiena izan zen [[2014]]koa. [[Europa]]ko arazoak urrun utzita, langabezia tasa %5,6ra eraman duzuen [[Barack Obama]]ren politikak.<ref>{{erreferentzia| url = http://www.berria.eus/paperekoa/2091/015/001/2015-01-10/ia_hiru_milioi_lanpostu_berri_daude_aebetan.htm | izenburua = Ia hiru milioi lanpostu berri daude AEBetan | argitaletxea = Berriaberria.eus | sartze-data = 2015eko urtarrilaren 9a2015-1-9 |hizkuntza = eu}}</ref>
[[Garraio]]ei dagokienez, alor askotan daude Estatu Batuak aurreneko lekuan: han dago munduko burdinbide, autobide eta errepide sarerik hoberena, auto kopuru handiena (munduko auto pribatu guztien % 25), eta bertan daude munduko hamar aireportu handienetatik zazpi.
 
[[2015]]ean, ia hiru milioi lanpostu berri sortu ziren AEBetan. Azken hamabost urteetan inoiz egondako enplegu sorrera handiena izan zen [[2014]]koa. [[Europa]]ko arazoak urrun utzita, langabezia tasa %5,6ra eraman du [[Barack Obama]]ren politikak.<ref>{{erreferentzia| url = http://www.berria.eus/paperekoa/2091/015/001/2015-01-10/ia_hiru_milioi_lanpostu_berri_daude_aebetan.htm | izenburua = Ia hiru milioi lanpostu berri daude AEBetan | argitaletxea = Berria | data = 2015eko urtarrilaren 9a |hizkuntza = eu}}</ref>
 
== Azpiegiturak ==