Foruzaletasun: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Erantsia {{HezkuntzaPrograma}}
t Euskarazko ohiko erabilera
5. lerroa:
Foruzaletasuna [[liberalismo]]ak [[Hego Euskal Herria]]n izan zuen aldaera izan zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua= La disputada cronología de la nacionalidad|izena= Fernando |abizena=Molina Aparicio|aldizkaria= Historia contemporánea| ISSN =1130-2402|alea= 30 |urtea= 2005 |url=http://www.ehu.eus/ojs/index.php/HC/article/view/4281/3825|orrialdea=223}}</ref> Hasierako foruzaletasun liberal honen egunkari nabarmenena Bilboko ''[[Irurac bat (egunkaria)|Irurac bat]]'' izan zen.
 
[[Hirugarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldia]]ren ostean, [[Hego Euskal Herriko foruak|foruak]] kendu zituztenean, agertu zen horien aldeko mugimendu politiko-kultural gisa foruzaletasuna, [[karlismo]]tik eta berorren dinastia arazotik urrunduz. Foruak ezabatu zituzten urte berean sortu zuten Madrilen ''La Paz'' foruen defentsarako aldizkari politikoa.<ref name= "Harluxet"/> [[Arturo Kanpion]]ek, mugimenduaren eragile nagusietako bat izan zena, aldizkari horretan Iruñean [[Nafarroako Euskal Elkargoa]] elkartea sortzea proposatu zuen.<ref name= "Jimeno" >{{erreferentzia
| abizena1 = Jimeno Jurío |izena1= José María |egile1-lotura=Jose Maria Jimeno Jurio | izenburua = Navarra en la época moderna y contemporánea
| urtea = 2007| lekua = Iruñea|argitaletxea= [[Pamiela]]| isbn = 978-84-7681-457-4}}</ref> Elkartea apolitikoa eta euskaltzale bazen ere, kide nabarmenen joera foruzale erradikala izan zen. ''[[El Arga]]'' egunkariaren bidez aurrenik (1880-81) eta ''[[Lau-Buru (egunkaria)|Lau-Buru]]'' egunkariaren bitartez ondoren (1882-86) ideologia berria bultzatu zuten. Nafarroako foruzaleak alderdi politiko gisa antolatu ziren, Alderdi Foruzalea ({{lang-es|Partido Fuerista}}) delakoan, eta udal-hauteskundeetan garaile izan ziren 1881ean eta 1884an.<ref name="Lapeskera">{{erreferentzia|izenburua=De aquellos barros: prensa navarra y nacionalidad vasca|izena= Ramón |abizena=Lapeskera|argitaletxea=Txalaparta |urtea= 1996|url=https://books.google.es/books?id=-PAOJbAshywC&pg=PA163&lpg=PA163&dq=elecciones+navarra+1881&source=bl&ots=-o5kqllJEt&sig=FWPkBfN5FRPaClpnoTF-3hvs-UQ&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjn6ICW8cjQAhXBfxoKHQWBAQMQ6AEISDAF#v=onepage&q=elecciones%20navarra%201881&f=false|orrialdea=163|isbn=8481360260}}</ref>