20:57, 21 urtarrila 2018ko berrikusketa aldatu Txus.aparicio (eztabaida \| ekarpenak) 25.891 edits →‎Aiubtarren eta Mamelukoen inbasioak ← Aurreko ezberdintasuna		22:50, 28 urtarrila 2018ko berrikusketa aldatu desegin MerZab (eztabaida \| ekarpenak) 3.328 edits Erreferentziak gehitu Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
42. lerroa: \| garai historikoa = [[Goi Erdi Aroa]] }} '''Makuria''' edo '''Makurra''' ([[Arabiera\|arabieraz]]: مقرة; edo al-Muqurra) gaur egungo [[Sudan\|Sudango]] iparraldean eta [[Egipto\|Egiptoko]] hegoaldean zegoen [[Erdi Aroa\|Erdi Aroko]] erreinua izan zen. Tradiziozko hiriburua [[Dongola]] hiria zen, batzuetan erreinua jasotzen zuen izena. [[Nubia\|Nubiako]] erresumen taldeetako bat izan zen, Kuxeko Erresuma erori ondorengo mendean agertu zena, eta [[K. a. 800]]. urteaz geroztik. K. o. [[350]]. urtera eskualdean agindu zuena. Makuria jatorriz Niloko hirugarren [[Niloko ur-jauziak\|ur-jauzitik]], bosgarren eta seigarren arteko lekuren bateraino zabaltzen zen<ref>{{Erreferentzia\|izena=Giovanni\|abizena=Vantini\|izenburua=The Excavations at Faras: A Contribution to the History of Christian Nubia\|argitaletxea=Nigrizia\|hizkuntza=en\|data=1970\|url=https://books.google.es/books?ei=UX04Sof3JpDOlQSi97GnAQ&id=S-xyAAAAMAAJ&dq=&redir_esc=y\|sartze-data=2018-01-28}}</ref>. Merkataritza-ibilbideak, meategiak eta oasiak kontrolatu zituen ekialdean eta mendebaldean. Seigarren mendearen amaieran Makuriako erregeak [[Kristautasun\|kristautasunera]] bihurtu ziren, baina VII. mendean arabiar armadak Egipto konkistatu zuen eta Nubia gainerako kristautasunetik ~~isolaturk~~isolaturik geratu zen. [[651]]. urtean, arabiar gerrarien mutzo batek inbasioa saiatu zuen, baina errefusatu egin zuten eta ''[[bakt]]'' izeneko ituna sinatu zuten, [[XIII. mendea\|XIII. mendera]] arte bi aldeen arteko bakea ekarri zuena<ref>{{Cite aldizkari\|abizena=Spaulding\|izena=Jay\|egile-lotura=\|izenburua=Medieval Christian Nubia and the Islamic World: A Reconsideration of the Baqt Treaty\|aldizkaria=The International Journal of African Historical Studies\|argitaratze-lekua=Boston University African Studies Center\|liburukia=28\|alea=3\|data=\|urtea=1995\|url=\|sartze-data=\|issn=}}</ref>. Makuria zabaldu zen, iparraldeko erresuma, [[Nobatia]] erantsiz, edo arabiar inbasio garaian edo errege [[Merkurios Makuriakoa\|Merkurios]] erregealdian zehar. 750. eta 1150. urteen garaia erresumarako oparoa izan zen eta "Urrezko Aroa" deritzo<ref>{{Erreferentzia\|izena=Unesco International Scientific Committee for the Drafting of a General History of\|abizena=Africa\|izenburua=Ancient Civilizations of Africa\|argitaletxea=University of California Press\|hizkuntza=en\|data=1981\|url=https://books.google.es/books?id=gB6DcMU94GUC&pg=PA326&lpg=PA326&dq=The+Spreading+of+Christianity+in+Nubia&source=bl&ots=V0HTtTp9Xr&sig=Vg-c9lppuE50lXzd94lpxpbVLtc&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwioyKuyvPvYAhUJwBQKHbgiAlgQ6AEIZTAI#v=onepage&q=The%20Spreading%20of%20Christianity%20in%20Nubia&f=false\|isbn=9780435948054\|sartze-data=2018-01-28}}</ref>. Egiptotiko erasoek eta barneko desadostasunak [[XIV. mendea\|XIV. mendean]] estatuaren kolapsoa ekarri zuten. == Makuria eta Nobatia Erresuma Batua == Mercurios Makuriakoaren erregealdian (675tik 710era bitartean), Makuria eta Nobatia bateratzea guztiz gauzatu zen. Garai hartako inskripzio batek Mercuriosek Nobiatan eraiki zituen bi eliza bikain egin arazi zituela adierazten du, bata [[Faras]] hirian eta bestea [[Taifa (Nubia)\|Taifako]] hirian. 759. urteko dokumentu batek Ziriako erregeari (seguruenik 759 eta 768 urteen artean gobernatu zuena) "Makuria eta Nubia —Nobatia— jauna" izena ematen dio<ref>{{Cite book\|hizkuntza=en\|izenburua=The United Kingdom of Makouria and Nobadia: A Medieval Nubian Anomaly\|urtea=1991\|abizena=Adams\|izena=William Y.\|orrialdeak=\|orrialdea=\|argitaletxea=W.V. Davies\|ISBN=}}</ref>. == Koptoak eta arabiar inbasioa == 61. lerroa: 1173. urtean, Shams al-Dawba Turanshah [[Saladin I.a]]ren jenerala [[Yemen]]etik (hau da, atzeguardia) Nubiako erreinu kristauak erasotu zituen; horrek Makuriako iparraldea (batez ere Nobatia eremua) [[Aiubtar leinua\|Aiubtar]]ren dinastia musulman egipziarrak okupatu zuen. Erantzunez, 1272an, David Makuriako erregeak Egiptoko [[Aydhah]] portua harrapatu nahi izan zuen, [[Itsaso Gorria]]ren ertzean, Egipto eta Sudango artean dagoen mugan. Horrek, [[mameluko]]en erreakzioa eragin zuen, Makuriako hiriburua, Dongola hiria, konkistatu zutenak 1274. urtean, biztanleak zerga astunak ordaintzera edo islamera aldatzea indarrez behartuz. Ondoren, 1276 eta 1290 urteen artean oso konbultsioak jotako aldia izan zen, erregearen aldaketa ohikoekin, mamelukoen presioagatik. Lurralde batzuk Makuriako erresumatik 1290. urte inguruan banatu ziren eta [[Dau]] (edo Daw) eta arabieraz [[Yebel Adda]] izeneko eskualde menditsuko erresuma txikiak osatuz. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} [[Kategoria:Desagertutako Afrikako herrialdeak]] [[Kategoria:Egiptoko historia]]

Makuria: berrikuspenen arteko aldeak