Lima: berrikuspenen arteko aldeak

'''Lima'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> (gaztelaniaz {{IPA|ˈlima}}, kitxuaz {{IPA|ˈlɪma|}} eta aimaraz {{IPA|ˈlima|}} ahoskatua) [[Peru]]ko hiriburua eta hiririk populatuena da. Herrialdearen erdialdean dago, [[Ozeano Barea]]ren eta Rimac ibaiaren ertzean, [[Andeak|Ande mendietatik]] hurbil. Hirialde bakarra osatzen du 13 kilometrora dagoen [[Callao]] portuarekin batera. 2672&nbsp;km² ko azalera du eta [[2007]]an 7.605.742 biztanle zituen<ref>[http://peru21.pe/noticia/214773/millones-605-mil-742-habitantes-lima-representa-278-poblacion-peruana ''Lima tiene 7 millones 605 mil 742 habitantes''] Peru21.pe</ref>. [[Hego Amerika]]ko laugarren hiririk handiena da.

[[1535]]eko [[urtarrilaren 18]]an sortu zuen Lima hiria [[Francisco Pizarro]] konkistatzaile espainiarrak, ''Ciudad de los Reyes'' («Erregeen hiria») izenaz, eta [[Peruko Erregeorderria]]ren hiriburua izan zen bi mendez. San Marcos unibertsitateak etorrarazi zituen zuzendari zibilek eta erlijiosoek, mea aberastasunak eta merkataritza oparoak Peruko hiri garrantzitsuena ezezikez ezik [[Hego Amerika]]ko hiri nagusi bihurtu zuten Lima [[XVII. mendea|XVII. menderako]]. [[1821]]ean [[José de San Martín]] jeneral argentinarrak hiria espainiarren mendekotasunetik askatu eta Peruren burujabetasuna eskatu zuen bertan.

Peruko politika, administrazio, finantza, industria eta merkataritzagune nagusia da. Ehungintza, plastikoak, zurgintza, kimika industria, eraikuntza eta industria astuna (altzairugintza, automobilgintza) dira industria nagusiak. Industria horiek Vitarte auzotik Callaorako eremuan eta [[Panamerikar errepidea|Pan-American autobidearen]] alboetan daude. Merkataritza aldiz hiriaren hegoaldean dago.

[[Inka Inperioko espainiar konkista|Espainiarren konkistaren]] garaiko monumentu ugari gorde ditu Limako hiriak, baina horietako asko eta asko berritu edo berriro eraiki dira, lurrikarek erabat edo neurri handi batean hondatu baitituzte jatorrizko eraikuntzak. Aipagarri dira, besteak beste, [[1540]]. urtean eraikitako [[Limako katedrala|katedrala]] ([[XVIII. mendea]]n berritua), [[XVI. mendea|XVI. mendeko]] San Francisco eliza eta komentua, XVIII. mendean erabat berritu zen Santo Domingo komentua, [[XVII. mendea|XVII. mendeko]] San Agustin komentua (XVI. mendeko kanpandorrea, klaustroa, erretaula barrokoa), Santa Rosa de las Monjas eliza ([[1704]]-[[1708]]), Corazón de Jesús eliza (1758-1766), Nazarenas eliza (Peruko [[rokoko]] estiloko eredurik garbiena, [[1766]]-[[1771]]) eta XVII.-XVIII. mendeetako hainbat etxe eta jauregi, barroko eta rokoko estiloan eginak. Ikusgarriak dira, halaber, arkeologia museoa eta urrearen museoa ([[Kristobal Kolon|Kolon]] aurreko artelanak). Liman dauden hiru unibertsitateetatik San Marcos da garrantzizkoena, [[1551]]n sortua.

[[1988]]an [[UNESCO]]k [[Limako hirigune historikoa]] [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izendatu zuen.

[[Kategoria:PerukoLima| hiriak]]