Wikipedia

Kanada: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.189 edits
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.189 edits
78. lerroa:
== Historia ==
{{sakontzeko|Kanadako historia}}
Historialarien arabera, egungo Kanadako lehen biztanleak orain dela 26.500 urte heldu ziren [[Yukon]] lurraldera, (Kanadaur iparraldean,mailaren beheratzeak igarobidea libre utzirik Asiatik zetozen ehiztari taldeek [[AlaskaBering itsasartea]]rekin muganigaro zutenean. [[Ontario]] hegoaldean, aldiz, orain dela 9.500 urteko aztarnak aurkitu dituzte. [[BikingoIX. mende]]akan K.o.irlandarrek, 1000[[bikingo]]ek urtearen inguruan[[Islandia]]tik iritsibidali zirenbaitzituzten, [[GroenlandiaSan Laurendi golkoa]]tikn abiatutakohartu espediziozuten bateanegoitza. 1000. urte inguruan, bikingoak [[TernuaLeif Erikson]]en agintepean [[uharteLabrador]]rako iritsikostaldera etajoan ziren, ''Leifbundir''eta koloniaVinland sortu(“Mahasti zutenlurraldea”) bertanjarri zioten izena lurralde hari. Lehen talde horiek ez ziren ordea zabaldu.
 
[[Fitxategi:Canada provinces evolution.gif|thumbnail|eskuinera|Kanadako probintzien eta lurraldeen mugen eboluzioa.]]
[[1497]]an, [[Giovani Caboto]] marinelitaliar italiarramarinela Kanadako kostalde atlantikora iritsi zen eta [[Ingalaterra]]rentzat hartu zuen Labrador, [[Ternua]] eta [[Ingalaterra Berri]]ko itsasaldea. [[1534|1534an,]]an, [[Jacques Cartier]]rek, [[FrantziaSan Laurendi ibaia]]renn izeneangora, SanHochelagako Lorentzoindiar badiaherrira kokistatuheldu zuenzen. Frantziak [[Quebec]],XVI. [[Montrealmende]]aren etabigarren erdian, [[Frantziaeuskal Berriabaleazale]]ek koloniakTernuako sortukostaldeetan zituen.hartu Kanadakozuten baliabideegoitza naturalen inguruko gatazka ugari egon ziren ingeleseneta, frantziarrendirudienez, nederlandarren eta bertako indigenen artean.baita [[1713]]anEskozia [[Utrechteko ItunaBerria]]n izenpetuere; zen,gero etafrantsesek Ternuaegotzi etazituzten [[Hudsonhandik, badia|HudsonekoXVII. badia]]mendearen ingelesenlehen eskuerdian. getatu ziren.
 
Lehen kolonizazio saioak [[Samuel Champlain]]ek egin zituen, eta hark fundatu zuen [[Quebec]] [[1608]]an, lehen frantses kolonoak eramanda. [[1627]]an, [[Richelieu kardinala]]k Frantzia Berriko Konpainiari eman zion salerosketa monopolioa baina, kapital faltaren ondorioz, asmo hark ez zuen onik izan. [[1663]]an [[Luis XIV.a Frantziakoa|Luis XIV.ak]], [[Jean-Baptiste Colbert]]en aholkuz, [[Frantzia Berria]], Kanada alegia, erregearen agintepean ezarri zuen, eta handik aurrera kolonia moldeko administrazioa izan zuen. Indiar [[irokes]]ak menderatu zituzten; etorkinak ugaritu ziren eta kolonia 20 urtean 2.000 biztanle izatetik 10.000 izatera igaro zen. [[1684]]an beste gerra bat hasi zen irokesen kontra, larruen salerosketa zela-eta. Ingelesekin ere garai hartan hasi ziren istiluak; Hudson badiaren kostaldean bizi ziren ingelesak.
[[1744]]an Britainia Handiak Luisburgo inbaditu zuenean, [[Zazpi Urteko Gerra]]ri hasiera eman zion: [[1763|1763an,]] Frantzia Berria eta Quebec bereganatu zituzten. [[1867]]an Iparramerikako Akta Britainiarrak '''Kanadako Domeinua''' sortu zuen, Ontario, Quebec, [[Eskozia Berria]] eta [[Brunswick Berria]] barne hartuz. Geroago, [[Columbia Britainiarra|Kolunbia Britaniarra]] eta [[Eduardo Printzearen Uhartea]] ere Domeinu horretan sartu ziren. Britainiar koroaren menpeko lurraldea bihurtu zen, gobernu parlamentario federal batekin. [[1931]]tik aurrera, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] monarkak Kanadako estatuburua izaten segitzen duen arren, Britainia Handiko parlamentuak ez du inolako eskumenik Kanadako politikan.▼
 
▲[[1744]]an Britainia Handiak Luisburgo inbaditu zuenean, [[Zazpi Urteko Gerra]]ri hasiera eman zion: [[1763|1763an,]] Frantzia Berria eta Quebec bereganatu zituzten. [[1867]]an Iparramerikako Akta Britainiarrak '''Kanadako Domeinua''' sortu zuen, Ontario, Quebec, [[Eskozia Berria]] eta [[Brunswick Berria]] barne hartuz. Geroago, [[Columbia Britainiarra|Kolunbia Britaniarra]] eta [[Eduardo Printzearen Uhartea]] ere Domeinu horretan sartu ziren. Britainiar koroaren menpeko lurraldea bihurtu zen, gobernu parlamentario federal batekin. [[1931]]tik aurrera, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] monarkak Kanadako estatuburua izaten segitzen duen arren, Britainia Handiko parlamentuak ez du inolako eskumenik Kanadako politikan.
 
== Gobernua eta administrazioa ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Kanada"(e)tik eskuratuta