16:05, 11 urtarrila 2018ko berrikusketa aldatu Aihotz (eztabaida \| ekarpenak) 17.964 edits 62.99.79.73 (eztabaida) wikilariaren 6100292 berrikuspena desegin da Etiketa: Desegin ← Aurreko ezberdintasuna		16:05, 11 urtarrila 2018ko berrikusketa aldatu desegin Aihotz (eztabaida \| ekarpenak) 17.964 edits 62.99.79.73 (eztabaida) wikilariaren 6100291 berrikuspena desegin da Etiketa: Desegin Hurrengo ezberdintasuna →
57. lerroa: \| oharra = Guztira 3.500.000-4.500.000 hildako, horietatik 700.000-800.000 militar (eta 300.000-350.000 guduan).<ref name= Dere /> }} * '''Hogeita Hamar Urteko Gerra''' [[1618]]-[[1648\|48]] bitartean [[Europa]]ko nazio gehienek zio erlijiosoak, leinukoak, lurraldekoak eta komertzialak zirela medio egindako guda izan zen. Bataila eta kanpainia suntsigarriek Europako eremu andana birrindu zuten, eta, [[1648]]ko [[Westfaliako bakea\|Westfaliako Itunarekin]] bukatu zenean, Europako mapa guztiz eta atzera bueltarik gabe aldatuta zegoen. Izatez, gerra hau Europak aro modernoan izan duen gatazka luze eta suntsigarrienetakotzat hartzen da.~~'''~~ * '''Gerra sortu zuten gatazkak aurrekoak baziren ere, eskuarki gerraren hasierako data [[1618]]koa da. Izan ere, [[Germaniako Erromatar Inperio Santua\|Inperio Santuko]] burua izatekoa zen Ferdinand II.a, orduan [[Bohemia]]ko erregea zelarik, bere menpeko lurraldeetan [[Erroma]]ko [[Katolizismo]] gisako absolutismoa ezartzen saiatu zenean, Bohemiako zein [[Austria]]ko noblezia [[protestantismo\|protestantea]] matxinatu zen. Matxinadaren aurkako errepresioak eta Habsburgotarrek euren boterea handiagotzeko zuten nahia izan ziren''' gerraren sua piztu zuten txinparta.▼ ▲* '''Gerra sortu zuten gatazkak aurrekoak baziren ere, eskuarki gerraren hasierako data [[1618]]koa da. Izan ere, [[Germaniako Erromatar Inperio Santua\|Inperio Santuko]] burua izatekoa zen Ferdinand II.a, orduan [[Bohemia]]ko erregea zelarik, bere menpeko lurraldeetan [[Erroma]]ko [[Katolizismo]] gisako absolutismoa ezartzen saiatu zenean, Bohemiako zein [[Austria]]ko noblezia [[protestantismo\|protestantea]] matxinatu zen. Matxinadaren aurkako errepresioak eta Habsburgotarrek euren boterea handiagotzeko zuten nahia izan ziren~~'''~~ gerraren sua piztu zuten txinparta. * '''Horren atzetik, gatazka zenbait herrialderen handinahiek elikatu zuten. [[Alemania]], Europako bihotza, armada guztien helmuga bilakatu zen. Hor, hiru erlijiok ([[katolizismo]]ak, [[luteranismo]]ak eta [[kalbinismo]]ak) nagusitasuna bilatzen zuten. Horren ondorioz, kanpoko botereei laguntza eskatu zuten printze eta apezpikuen aliantzen nahasmena sortu zen. Orokorrean, Espainiar eta Inperio Santuko [[Habsburgo]] leinuko katolikoak Erromako Eliza Katolikoaren babesaz, alde batetik, eta [[Suedia]] eta Herbeheretako Batasuna buru zituen alemaniar protestanteak ziren hiri eta printzerriren sarea eta Frantzia, bestetik, borrokan jardun ziren. Frantziaren kasua bitxia zen, nazio katolikoa izanda ere, protestanteen alde egin zuelako; hala ere, hau erraz uler daiteke kontuan hartuta gerra honetan Frantziaren helburua Habsburgotarrek Europan zuten botere txikitzea izan zela.'''▼ * '''Izan ere, hasieran erlijio gerra bezala hasi bazen ere, gero Inperio Santuaren barneko botere orekak aldatzea ere gerraren helburu izan zen. Tokian tokiko gerra izatetik, Europa mailako gerra bihurtu zen azkar batean, azkenera Borboi eta Habsburgotarren arteko lehia bilakatuz, Europako botere hegemoniko nor izango zen erabakitze aldera.''' ▼ ▲* '''Horren atzetik, gatazka zenbait herrialderen handinahiek elikatu zuten. [[Alemania]], Europako bihotza, armada guztien helmuga bilakatu zen. Hor, hiru erlijiok ([[katolizismo]]ak, [[luteranismo]]ak eta [[kalbinismo]]ak) nagusitasuna bilatzen zuten. Horren ondorioz, kanpoko botereei laguntza eskatu zuten printze eta apezpikuen aliantzen nahasmena sortu zen. Orokorrean, Espainiar eta Inperio Santuko [[Habsburgo]] leinuko katolikoak Erromako Eliza Katolikoaren babesaz, alde batetik, eta [[Suedia]] eta Herbeheretako Batasuna buru zituen alemaniar protestanteak ziren hiri eta printzerriren sarea eta Frantzia, bestetik, borrokan jardun ziren. Frantziaren kasua bitxia zen, nazio katolikoa izanda ere, protestanteen alde egin zuelako; hala ere, hau erraz uler daiteke kontuan hartuta gerra honetan Frantziaren helburua Habsburgotarrek Europan zuten botere txikitzea izan zela.~~'''~~ * '''Esan daiteke gerra honetan Europako nazio guztiek amaitu zutela parte hartzen bai Habsburgotarren alde, edota haien aurka. Ingalaterrak eta Errusiak ez zuten espreski gerran parte hartu, baina hala ere, Habsburgotarren aurkakoak lagundu zituzten ekonomikoki. Borrokak Inperio Santuaren lurraldeetan izan ziren gehienbat, Flandriako zelaietan, Italiako iparraldean eta Iberiar Penintsulan ere borrokak egon baziren ere. Borrokek, izurriteek, goseak eta sarraskiek oro har, milioika hildako eragin zituzten eta Estatu Alemaniarretako eta Espainiako demog'''rafia eta ekonomiaren beherakada eragin zuten, Frantziaren hegemonia hasteaz gain. ▼ ▲* '''Izan ere, hasieran erlijio gerra bezala hasi bazen ere, gero Inperio Santuaren barneko botere orekak aldatzea ere gerraren helburu izan zen. Tokian tokiko gerra izatetik, Europa mailako gerra bihurtu zen azkar batean, azkenera Borboi eta Habsburgotarren arteko lehia bilakatuz, Europako botere hegemoniko nor izango zen erabakitze aldera.~~'''~~ ▲* '''Esan daiteke gerra honetan Europako nazio guztiek amaitu zutela parte hartzen bai Habsburgotarren alde, edota haien aurka. Ingalaterrak eta Errusiak ez zuten espreski gerran parte hartu, baina hala ere, Habsburgotarren aurkakoak lagundu zituzten ekonomikoki. Borrokak Inperio Santuaren lurraldeetan izan ziren gehienbat, Flandriako zelaietan, Italiako iparraldean eta Iberiar Penintsulan ere borrokak egon baziren ere. Borrokek, izurriteek, goseak eta sarraskiek oro har, milioika hildako eragin zituzten eta Estatu Alemaniarretako eta Espainiako ~~demog'''rafia~~demografia eta ekonomiaren beherakada eragin zuten, Frantziaren hegemonia hasteaz gain. Hogeita Hamar urteko Gerraren ondorio nagusi bat eskualde osoen suntsipena izan zen, harpilaketaz bizi ziren armadek (''bellum se ipsum alet'') eragina. Goseak eta gaixotasunek Alemaniar Estatuetako, Bohemiako, Herbehereetako eta Italiako populazioa nabarmen jaitsiarazi zuten, eta borrokatu ziren nazio gehienek porrot egin zuten ekonomikoki. Armada bakoitzeko erregimentuak mertzenariak ez baziren ere, soldadu asko baziren mertzenariak, eta horrek diru kostu handia ekarri zien estatuei. Horrez gain, armaden garai hartako finantzaketa sistemak ( ibiltzen ziren lurretik harpilaketa egin edota bertokoei tributua eskatzen zieten) disziplina arazoak ekarri zituen soldaduen artean, eta honek gerra gertatu zen lurraldeen kalterako izan zen.

Hogeita Hamar Urteko Gerra: berrikuspenen arteko aldeak