Ekialdeko Afrika Alemana: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
5. lerroa:
| amaiera urtea=[[1919]]
| gobernua= [[Kolonia]]
| bandera=
| armarria=
| nongo=
| mapa= Colonial_Africa_1913_German_East_Africa_map.svg
25. lerroa:
|ereserkia =
}}
'''Ekialdeko Afrika Alemaniarra''' (alemanieraz: Deutsch-Ostafrika) Alemaniako kolonia Ekialdeko Afrikan izan zen. Lurralde horretan egungo [[Burundi]], [[Rwanda]] eta [[Tanzania]]ko alde kontinentala. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan kokatzen da eta [[Lehen Mundu Gerra]]rekin amaitu zen zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen [[Versaillesko Ituna]]n, [[1919]]an zonalde horiek
==Koloniaren antolaketa==
Ekialdeko Afrika Alemaniarrean europear gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. Alemanarrek etxaldeak sortu zituzten [[kotoi]]a, [[kafe]]a eta [[sesamo]] lantzeko.
==Historia==
===Lehen urteak===
Koloniaren historia [[Karl Peters]] abenturariarekin hasi zen. Petersek "Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft" konpainia, hau da, euskaraz "Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra", sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki [[Zanzibar]] parean dagoen kostaldean. [[1885]]ko [[martxoaren 3]]an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean [[protektoratu]] bat sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zuen lurraldea aztertzeko, [[Rufuji ibaia]]raino hegoaldetik ea [[Witu]]raino iparraldetik.<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439</ref>
Zanzibarko Sultanak berria ezagutu zuenean bere protesta adierazi zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berarena baitzen. Orduan, Alemaniako [[kantzeler]]rak, [[Otto von Bismarck]], bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta [[abuztuaren 7]]an Sultanaren jauregia erasotu zuten. Egoera ikusita, britaniarrek eta alemaniarrek lurraldea haien artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.
34 ⟶ 38 lerroa:
Alemaniarrek [[Bagamoyo]]n, [[Dar es Salaam]]en eta [[Kilwa]] ezarri ziren. [[1888]]an Abushiriko matxinada sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 1910 arte iraunduko ziren Ekialdeko Afrika Alemaniarraren mugak ezarri ziren.
[[Fitxategi:Bagamoyo ruins 2007.jpg|thumb|Gotorleku alemaniarra Bagamoyon.]]
===Indigenen erresistentzia===
Alemaniarrek matxinada desberdinei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, Hehe herria, Mkwawa buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin zioten. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrilaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek jarraitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. [[1905]]an, bestetik, Maji Maji matxinada sortu zen; Adolf von Götzen kondeak itzali zuen errebolta.
===Ustelekeria===
Kolonietan oso ohikoa zen arabera, Ekialdeko Afrika Alemaniarrean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren. Baita ere ugari izan ziren biolentzia eskandaluak. [[1907]]an Bernhard von Bülowk Bernard Dernburg izendatu zuen koloniaren administrazioa depuratzeko. Antza, oso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.
==Lehen Mundu Gerra==
Lehen Mundu Gerran alemaniarren ejerzitoa britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, general batek, [[Paul von Lettow-Vorbeck]], aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, [[Jan Smuts]]en agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europear eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak [[askari]]ak ziren. Paul von Lettow-Vorbeck-ek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa [[Tangako gudua]] izan zen; gudu horretan zortzi aldiz handiago zen ejerzioa garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, [[Mozanbike]]n amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2568/</ref><ref>https://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/</ref><ref>https://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false</ref>
===Versaillesko Ituna===
[[Versaillesko Ituna]]k (1919) koloniarekin bukatu zuen, haien lurrak gerraren irabazleen artean banatuz:
* Mendebaldeko aldea, [[Rwanda-Urundi]] izenarekin, Belgikako eskuetan gelditu zen.
* [[Rovuma ibaia]]ren hegoaldean zegoen [[Kionga Triangelua]], Portugalen eskuetara joan zen, Mozambiken integratuz.
* Gainontzekoa, Erresuma Batuaren eskuetan gelditu zen, [[Tanganika]] izenarekin.
==Mapak==
52 ⟶ 71 lerroa:
File:Bundesarchiv Bild 105-DOA3114, Deutsch-Ostafrika, Reiter zu Pferd.jpg|Zaldizko patruila, boluntarioak, 1914ean
</gallery>
==Bibliografia==
R. O. Collins & J. M. Burns (2007): ''A History of Sub-Saharan Africa'', Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-86746-7.
==Erreferentziak==
| |||