Judaismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 85.87.229.66 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Tegel wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. Etiketa: lehengoratzea |
No edit summary |
||
55. lerroa:
[[Kategoria:Judaismoa]]
{{HezkuntzaPrograma}}
[[Fitxategi:YarmulkeAndMenorah.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:YarmulkeAndMenorah.jpg|thumb|258x258px|Kipa eta Zazpi besoko ''Menora'']]
'''Judaismoa''', [[Judu|juduen]] [[Erlijio|erlijioa]], gaur egun bizirik dauden [[erlijio]] [[Monoteismo|monoteistatatik]] zaharrena da. Judaismoaren [[Doktrina (argipena)|doktrina]], [[profezia]] eta [[Historia|historian]] oinarritzen dira beste [[erlijio]] abrahamiko guztiak.
Beste erlijioak ez bezala, badago [[profeta]] edo salbatzaile batean oinarriturik, herri aukeratu batean baizik.
== Sinesmena ==
[[Fitxategi:Torah_and_jad.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Torah_and_jad.jpg|thumb|250x250px|[[Tora]] irekia sinagogan.]]
[[Jainko]] sortzaile batengan sinesten dute, espirituala eta hilezkorra. Egun batean Jainkoak [[Mesias]] bat bidaliko dutela sinisten dute, gizon hori [[David|Daviden]] tribuko ondorengoa izango da. Une horretatik aurrera guztiak bakean eta [[Gogaidetasun|Gogaidetasunean]] biziko garela uste dute, Jainko bakarrarengandik lotuta.
#
=== Betebeharrak ===
* Judu talde eta gizabanako guztiek ez dituzte otoitz egiteko ohitura eta maiztasun berberak izaten, baina egunean hiru aldiz egin ohi dute otoitz:
** Goizean (shaharit)
** Arratsean (minja)
** Gauean (maariv)
* Mezuza bat (otoitz kutxa) jartzen dute etxearen sarreran, horrela Jainkoa leku guztietan dagoela adierazi nahirik. [[Jainko|Jainkoarenganako]] errespetua adierazteko, burua estaltzen dute otoitz egitean.
* Bedeinkazio asko egiten dituzte.
* Judutarrek ez dute zenbait [[Animalia|animaliaren]] haragia jaten.
* Ezin dituzte [[Haragi|haragia]] eta [[Esne|esnea]] batera jan.
== Ohiturak ==
* [[Erdainkuntza]]: ume judutarrentzat oso zeremonia garrantzitsua da eta umeak zortzi egun dituenean ospatzen da, [[Abraham|Abrahamen]] ituna deitzen zaio, izan ere, erdainkuntza Jainkoarekin ituna egiten den seinalea da. Judu bihurtzen diren gizonek ere erdaindu behar dute.
* ''[[Bar Mitzvah]]'': Beste zeremonia bat da, honek ''manamenduaren semea'' esan nahi du. Heldutasun erlijiosora eta juridikora iritsi dela esan nahi du eta kondizio hau hartzen dute 13 urte eta egun bat dutenean.
* ''Kipa'' edo ''Jarmulke'' (gizonen txapela): Judu ortodoxoentzat burua estaltzea leialtasun eta tradizio juduaren seinalea da. Tanakh-k ez du ezer esaten horri buruz baina [[Talmud|Talmudak]], berriz, dio ohitura dela. Aukeratu egin daiteke janztea ala ez.
=== Jaiegun nagusiak ===
[[Fitxategi:Maurycy_Gottlieb_-_Jews_Praying_in_the_Synagogue_on_Yom_Kippur.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Maurycy_Gottlieb_-_Jews_Praying_in_the_Synagogue_on_Yom_Kippur.jpg|thumb|323x323px|''Yom Kippur'', Juduak sinagogan otoitzean, (Maurice Gottlieb, [[1878]])]]
Zeremonia hauek [[Sinagoga|sinagogetan]] ospatzen dira, juduen tenpluetan.
* ''Sabbath'' edo ''Shabbath'' ([[Larunbat|Larunbata]]): judu astearen zazpigarren egunean sinagogara joaten dira [[Tora]] irakurtzera eta otoitz egitera.
* ''Yom Kippur'': Egun honetan baraua eta hausnarketa dira nagusi. Penitentziazko 10 egunen hasiera da, eta ''Rosh Hahanah''-rekin hasten da, hau da, urteberri juduarekin. Egun hori [[Irail|irailean]] hasten da egutegi juduaren arabera.
* ''Sukkot'': Uzta eta laborantza urtearen bukaera ospatzen da festa honetan. Festa hau [[Urri|urrian]] izaten da.
* ''Purim'': Zortearen festa da. [[Otsail]] bukaeran edo [[martxo]] hasieran ospatzen da juduak [[Persia|Persiatik]] askatuak izan zirela ospatzeko egiten da festa hau.
* ''Pesakh'': [[Pazkoa|Pazkoaren]] jaia da. Juduak [[Egipto|egiptoarrengandik]] liberatu zirela ospatzen da. Hau festa handiena eta zaharrena da juduentzat. Nisan-aren 14an ospatzen da, egutegi juduaren arabera, oro har, [[Martxo|martxoaren]] bukaeran edo [[Apiril|apirilaren]] hasieran ospatzen da. [[Familia]] judu bakoitza bildu egiten da Pazko afaria edo “''Seder''-a egiteko. Hurrengo zazpi egunetan zehar ez dute inolako [[Legamia|legamiarik]] jaten. Garai horri ''Matzot'' deritzo.
== Ikus, gainera ==
* [[Israel]]
* [[Judu]]
{{commonskat}}
| |||