Mahoma: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
t 83.213.168.79 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Xabier Armendaritz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
||
2. lerroa:
'''Mahoma''' edo '''Mahomet'''<ref>{{Euskaltzaindia181|orrialdea=16}}</ref><ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> (izen tradiziodunak) edo '''Muhammad''' (izen modernoa, arabieratik transkribatua), izen osoa '''Abu l-Qasim Muhammad ibn Abd Allah al-Hashimi al-Qurashi''' ({{lang-ar|محمد}}, transliterazioa: ''Muḥammad''; [[Meka]], [[Arabia]], gaur egun [[Saudi Arabia]], [[570]] aldean - [[Medina]], Arabia, [[632]]ko [[ekainaren 8]]a) [[Islam]]ren sortzailea eta [[profeta]] nagusia da<ref name="lut">{{erreferentzia|abizena= |izena= |url= http://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/termino/_c03977/eu_m_0226/m0226.html |izenburua= Mahoma edo Mahomet |bilduma = Lur Hiztegi Entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentzia | argitaletxea= euskara.euskadi.eus |sartze-data= 2016-6-30}}</ref>.
[[Musulman]]ek uste dute Islamaren ardatzak Mahomaren aurrekoak direla, eta haientzat [[Adam]], [[Noe]] (Nuh), [[Moises]] (Musa) eta [[Jesus Nazaretekoa|Jesus]] (Isa) ere [[Jainko]]ak bidalitako profetak ziren. Haien arabera, [[Jainkoa]]k, [[Gabriel goiaingerua]]ren bitartez, errebelazioa egin zion Mahoma profetari.
==
=== Lehen urteak ===
Mahoma [[Meka]]n jaio zen [[570]]ean, [[Quraix]] tribuko familia aberats batean. Aita Abd Ala ibn Abd al-Mutalib zen, hashimi klaneko kidea, eta Mahoma sortu baino lehen hil zen. Tradizioaren arabera, haurra [[basamortu]]ko familia [[beduino]] batera eraman zuten jaio eta laster, uste baitzuten desertuko bizitza Mekakoa baino osasuntsuagoa zela<ref>{{erreferentzia|abizena= Watt |izena= W. Montgomery|url= http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/halima-bint-abi-dhuayb-SIM_2648 |izenburua= Ḥalīma Bint Abī Ḏh̲uʾayb |bilduma = Encyclopaedia of Islam, Second Edition| argitaletxea= referenceworks.brillonline.com|sartze-data= 2016-6-30}}</ref>. Beraz, bi urte bete arte Halima izeneko amatzakoarekin bizi izan zen. Sei urte zituenean, ama hil zen, eta umea aitona Abd al-Mutalib-en gain gelditu zen. Aitona bi urte geroago hil zenez, osaba Abu Talib, [[Ali ibn Abi Talib]]en aita, arduratu haurraren heziketaz<ref name="pignon">{{erreferentzia|abizena= Pignon |izena= Tatiana |url= http://www.lesclesdumoyenorient.com/Mahomet-571-632-et-les-debuts-de-l.html |izenburua= Mahomet (571-632) et les débuts de l’Islam |bilduma = Les clés du Moyen-Orient| argitaletxea= lesclesdumoyenorient.com|sartze-data= 2016-6-30}}</ref>.
42 ⟶ 43 lerroa:
=== Heriotza ===
Gaixotasun labur baten ondoren, Mahoma [[632]]ko ekainaren 8an hil zen, Medinan, burua Aisharen altzoan zuela. Musulmanen tradizioaren arabera, 63 urte zituen<ref>{{erreferentzia|abizena= |izena= |url= http://www.usnews.com/news/religion/articles/2008/04/07/the-last-prophet?PageNr=3 |izenburua= The Last Prophet |bilduma = | argitaletxea= usnews.com|sartze-data= 2016-7-17}}</ref>.
== Mahomaren ondorengoak ==
Mahoma hil ondoren, [[Abu Bakr]], Aisharen aita, aukeratu zuten kalifa, bera baitzen profetaren gogokoa; haren ondorengoak Omar eta Uthman izan ziren. Uthman hil ondoren, [[Ali ibn Abi Talib|Ali]], Mahomaren lehengusu eta suhia, hautatu zuten kalifa, baina ez aho batez. Aliren aldekoak eta aurkakoak, [[Muawiyah I.a]] buru zutenak, Siffingo guduan borrokatu ziren.
Gatazka horrek zatiketa eragin zuen musulmanen artean, eta bi multzo eratu ziren: [[sunita]]k eta [[xii]]ak. Suniten ustean aginpidea herriak aukeratutako kalifen esku egon behar zen; kalifa horiek ez ziren hutsezinak, eta koranaren tradizioa eta Sunna errespetarazi behar zuten. Xiiak gutxiengoa ziren; haien ustez, berriz, aginpideak Mahomaren suhi Aliren eta haren ondorengoen esku behar zuen egon. Oinordekotza hark berekin zekarren, gainera, kalifak erlijio buruzagi hutsezinak izatea, profetaren odola baitzuten haren alaba Fatimaren bidez. Zatiketa horrek liskar handiak sortu zituen Islamaren baitan. Borroka haiek zirela eta, inperio musulmana estatu askotan zatitu zen berehala. Kalifa [[Omeiar]]ren eta Abbasiarren arteko gerrak [[X. mende]]az geroztik gero eta handiagotu ziren zatiketa haien adierazgarri izan ziren<ref name="lur">{{erreferentzia|abizena= |izena= |url= http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1503/eu_d1503005/1503005.html |izenburua= Islamaren sorrera eta zabaltzea (VI-XII. mendeak) |bilduma = Lur Hiztegi Entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentzia | argitaletxea= euskara.euskadi.eus |sartze-data= 2016-7-17}}</ref>.
Mahomaren ondorengoei [[sayyid]] (edo sharif) izena ematen zaie. Herrialde musulmanetako hainbat lider eta noblek Mahomaren ondorengotzat jotzen dute beren burua: [[Iparraldeko Afrika]]ko [[fatimitar Kaliferria|fatimitar dinastiak]], idrisiek, egungo [[Jordania]]ko errege familiak, [[Aga Khan]] titulua erabiltzen duten iman [[ismaildar]]rek...
== Iturriak ==
| |||