Laba: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
37. lerroa:
=== Sumendiak ===
<blockquote>''Artikulu nagusia: [[Sumendi]]''</blockquote>[[Fitxategi:Arenallong.jpg|thumb|[[Arenal Sumendia]] ([[Costa Rica]]) [[Geruza-sumendi|geruza-sumendia]] da.]]
Sumendiak labaren erupzioz eta keaz sortzen diren oinarrizko egiturak dira. Zenbait mota daude: [[ezkutu formako sumendiak]], handiak direnak eta malda txikikoak, jarraian izandako erupzio basaltikoengatik; [[Geruza-sumendi|geruza-sumendiak]] (edo [[sumendi konposatuak]]), kono formakoak eta altuak, labazko kapa anitzez osatuak, errautsezkoak eta laba likatsuzkoak, laba feltsikoa eta bitartekoa izanik.
43. lerroa:
== Arriskuak ==
Laba-isurketak aise suntsitzen dute bidean harrapatzen dutena. Hala ere, labaren abiadura baxua dela eta (biskositatearen arabera), gizakiek eta animaliek denbora nahiko izaten dute seguru egon arte urruntzeko. Hala eta guztiz ere, jakina da labak zauriak eta lesioak eragin dituela, ihes egiteko bideak moztuak zeudelakoz, labarengandik hurbilegi zegoelakoz biktima<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Volcano Hazards|abizena=Program|izenburua=USGS: Volcano Hazards Program|url=https://volcanoes.usgs.gov/vhp/lava_flows.html|sartze-data=2017-11-15}}</ref> edo laba azkar desplazatzen zelakoz, bertzeak bertze.
Azken hori gertatu zen 1977ko Ilbeltzaren 10ean [[Nyiragongo]] sumendiaren (garai hartan Zairen, gaur egun [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoan]]) krater baten pareta ireki eta barneko laba guztia atera zenean ordua pasatu baino lehen. Laba 100km/h-ko abiaduran ibili zen ondoko herrietatik bertako biztanleak lo zeudelarik. Hondamendi horren ondorioz, [[Hamarkadako Sumendi]] izendatu zen 1991n<ref>{{Erreferentzia|izena=Volcano Hazards|abizena=Program|izenburua=USGS: Volcano Hazards Program Hawaiian Volcano Observatory News Archive|url=https://volcanoes.usgs.gov/observatories/hvo/hvo_news_archive.html|sartze-data=2017-11-15}}</ref>.
Sumendiekin zerikusia duten hilketek anitzetan kausa ezberdinak dituzte, sumendiak botatzen dituzten materialak, [[isurketa piroklastikoak]], labarekin doazen gas pozoitsuak, [[laharrak]] eta labak urarekin kontaktua izatean sortzen diren eztandak<ref name=":0" />, erraterako.
Laba hoztu arren, bertatik berriki laba-isurketak izan diren tokiak arriskutsuak dira. Laba gazteak sortzen dituen lur berriak ezegonkorrak izaten dira eta hautsi egiten ahal dira itsasoan. Egitura horrek [[Laba bankua|laba-bankua]] izena du.
Laba hotzaren hausturak ohikoak direnek eta, gainera, arriskutsuak, zauri larriak sortzen ahal dituelakoz halako erorketa batek. Horregatik, gomendatzen da mendiko botak, galtza luzeak eta eskularruak erabiltzea halako ariketa egitean.
== Laba-isurketek suntsituriko herriak ==
* [[Kalapana]] ([[Hawaii]]) [[Kilauea|Kīlauea]] sumendiaren erupzioak suntsitu zuen 1990ean. Abandonatua izan zen. * [[Koae]] eta [[Kapoho]] ([[Hawaii]]) [[Kilauea|Kīlauea]] sumendiak suntsitu zituen eztanda berdinean 1960ko urtarrilean. Abandonatua izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vacationland Hawaii road association source of information.|url=http://vhca.info/1959.htm|sartze-data=2017-11-15}}</ref>.
* [[Keawaiki]] [[Hawaii|(Hawaii)]] 1859an suntsitua izan zen.
| |||